2Biz Quranı sənə əziyyət çəkəsən deyə nazil etmədik!
3Məhz (Allahdan) qorxanlara nəsihət olsun deyə (nazil etdik).
4O (Quran), yeri və uca göyləri yaradan tərəfindən nazil olmuşdur.
5Rəhman (olan Allah) Ərşə istiva etdi (Ərşi hökmü altına aldı).
6Göylərdə və yerdə olanlar, o ikisinin arasındakılar və torpağın altındakıların hamısı Onundur.
7Sən sözü ucadan söyləsən də (gizli söyləsən də fərqi yoxdur). Həqiqətən, Allah sirri, hətta ondan daha gizli olanı da bilir.
8Allahdan başqa heç bir ilah yoxdur! Ən gözəl isimlər (əsmayi-hüsna) Ona məxsusdur!
9Musanın əhvalatı sənə gəlib çatdımı?
10Bir zaman o, bir alov görmüş və ailəsinə belə demişdi: “Siz (burada) qalın! Mən bir alov gördüm. Bəlkə, mən ondan sizə bir məşəl gətirər, yaxud alovun yanında bir bələdçi taparam”.
11Musa ora gəlib çatan zaman ona belə bir nida gəldi: “Ey Musa!
12Həqiqətən, Mən sənin Rəbbinəm. Dərhal çarıqlarını çıxart. Çünki sən müqəddəs vadi olan Tuvadasan!
13Mən səni seçdim. Ona görə də vəhyə qulaq as!
14Şübhəsiz, Mən Allaham. Məndən başqa heç bir ilah yoxdur. Ona görə də Mənə ibadət et və Məni anmaq üçün namaz qıl!
15Qiyamət mütləq gələcək! Hər kəs etdiklərinin əvəzini alsın deyə az qalsın onu (Özümdən belə) gizlədirəm.
16Ona (axirətə) inanmayan və nəfsinin arzularına uyan kimsə səni əsla (ona inanmaqdan) yayındırmasın! Yoxsa məhv olarsan!
17Sağ əlindəki nədir, ey Musa?”
18Musa dedi: “O mənim əsamdır. Ona söykənirəm və onunla qoyunlarım üçün yarpaq silkələyirəm. Həmçinin başqa məqsədlərlə də ondan istifadə edirəm”.
19Allah dedi: “Ey Musa! Onu (əsanı) at!”
20Musa dərhal onu atdı. Bir də gördü ki, o, sürətlə sürünən bir ilan oldu.
21Allah buyurdu: “Qorxma, götür onu! Biz onu əvvəlki şəklinə salacağıq.
22Bir də, əlini qoltuğunun altına sal ki, başqa bir möcüzə olaraq (əlin) qüsursuz bir şəkildə ağappaq çıxsın!
23Ən böyük möcüzələrimizdən bəzilərini sənə göstərmək məqsədilə (bunları etdik).
24Fironun yanına get! Həqiqətən, o, həddini aşmışdır”.
25Musa dedi: “Ey Rəbbim, qəlbimi genişlət!
26İşimi asanlaşdır!
27Dilimdəki düyünü aç (pəltəkliyimi götür) ki,
28Sözümü başa düşsünlər!
29Ailəmdən də mənə bir köməkçi ver -
30Qardaşım Harunu!
31Onunla arxamı möhkəmləndir!
32Onu işimə ortaq et ki,
33Səni çox təsbeh edək (şəninə təriflər deyək).
34Və Səni çox zikr edək.
35Şübhəsiz ki, Sən bizi görürsən”.
36Allah dedi: “İstədiklərin sənə verilmişdir, ey Musa!
37Şübhəsiz ki, sənə bir dəfə də nemət vermişdik.
38Bir zaman anana belə vəhy etmişdik:
39“Onu (Musanı) bir sandığa qoyub çaya (Nil çayına) at ki, qoy çay onu sahilə çıxartsın, beləliklə Mənim və onun düşməni olan (Firon) onu götürsün”. (Ey Musa!) gözümün qabağında (nəzarətimdə) boya-başa çatasan deyə səni (hər kəs tərəfindən) sevilən biri etdim. (Anası Musanın da digər yəhudi oğlan uşaqları kimi Firon tərəfindən öldürüləcəyindən qorxduğu üçün onu bir sandığa qoyub Nil çayına atdı. Fironun zövcəsi Asiyə çay kənarında ikən uşağı gördü və Allahın bir lütfü olaraq ona qarşı sevgi duydu. Beləcə, onu övladlığa götürdü və onun üçün süd anası axtarmağa başladı. Qardaşının başına gələnləri öyrənən Musanın bacısı, onun üçün süd anası axtarıldığını xəbər tutan kimi Fironun sarayına getdi.)
40(Ey Musa!) O zaman sənin bacın gedib (saraydakılara): “Ona baxa biləcək birini sizə göstərimmi?” - demişdi. Beləcə, gözü aydın olsun və kədərlənməsin deyə, səni anana qaytardıq. Sən bir nəfəri öldürmüşdün. Biz də səni qəm-qüssədən qurtarmış və çətin sınaqlardan keçirmişdik. Buna görə də illərlə Mədyən xalqının arasında qalmışdın. Sonra təyin edilmiş bir vaxtda (bu məqama) gəldin, ey Musa!
41Mən səni Özüm üçün (peyğəmbər) seçdim.
42Sən və qardaşın möcüzələrimlə gedin və Məni zikr etməkdə səhlənkar olmayın!
43Fironun yanına gedin! Həqiqətən, o, həddini aşmışdır.
44Onunla yumşaq danışın! Ola bilsin ki, öyüd alar, yaxud qorxar”.
45Onlar (Musa və Harun) belə dedilər: “Ey Rəbbimiz! Doğrusu biz, onun bizə sərt davranacağından, yaxud həddini aşıb azğınlaşacağından qorxuruq”.
46Allah buyurdu: “Qorxmayın! Şübhəsiz ki, Mən sizinləyəm. Hər şeyi eşidir və görürəm.
47Onun yanına gedib belə deyin: “Biz sənin Rəbbinin elçiləriyik. Ona görə də İsrail oğullarını bizimlə göndər və onlara əziyyət etmə! Biz sənə Rəbbindən bir dəlil gətirmişik. Haqq yola uyanlara salam olsun!
48Şübhəsiz, bizə: “(Peyğəmbərləri) yalanlayıb haqq yoldan üz çevirənlərə əzab veriləcəkdir!” - deyə vəhy olunmuşdur.
49(Firon) dedi: “Bəs sizin Rəbbiniz kimdir, ey Musa?”
50Musa dedi: “Bizim Rəbbimiz hər şeyə öz xüsusiyyətini verən, sonra da doğru yolu göstərəndir”.
51(Firon:) “Elə isə bəs əvvəlki millətlərin halı necə olacaq?” - dedi.
52Musa dedi: “Onların məlumatı Rəbbimin dərgahındakı bir kitabdadır (lövhi-məhfuzdadır). Rəbbim əsla xəta etməz və əsla unutmaz!”
53O (Rəbb) ki, yer üzünü sizin üçün beşik etdi, orada sizin üçün yollar saldı və göydən su endirdi. Onunla da (yerdən) müxtəlif növ bitkilərdən cüt-cüt çıxartdıq.
54(Onlardan) həm özünüz yeyin, həm də heyvanlarınızı otarın. Həqiqətən, bunda ağıl sahibləri üçün (Allahın qüdrətini göstərən) işarələr vardır.
55Sizi ondan (torpaqdan) yaratdıq. Sizi yenə ora qaytaracaq və (axirətdə) təkrar oradan çıxardacağıq.
56Həqiqətən, Biz bütün möcüzələrimizi ona (Firona) göstərdik. Ancaq o yalanladı və rədd etdi.
57(Firon) belə dedi: “Ey Musa! Etdiyin sehrlə bizi yurdumuzdan çıxartmaq üçün gəldin?
58Elə isə mütləq sənə onun kimi bir sehr göstərəcəyik. Bizimlə öz aranda bizim də, sənin də etiraz etməyəcəyin münasib bir məkan və vaxt təyin et!”
59Musa dedi: “Sizinlə görüş vaxtımız bayram günü, insanların toplaşacağı səhər vaxtıdır”.
60Bu zaman Firon dönüb getdi və öz hiyləgərlik vasitələrini (sehrbazlarını) topladıqdan sonra gəldi.
61Musa onlara dedi: “Vay halınıza! Yalandan Allaha iftira yaxmayın! Yoxsa O sizi əzabla məhv edər. İftira yaxan kimsə zərərə uğramışdır”.
62Beləcə, onlar öz aralarında işlərini müzakirə etdilər və gizli-gizli pıçıldaşdılar.
63(Sehrbazlar) dedilər: “Həqiqətən, bu ikisi sehrləri vasitəsilə sizi yurdunuzdan çıxartmaq və sizin nümunəvi yolunuzu yox etmək istəyən sehrbazlardır.
64Ona görə də hiyləgərlik vasitələrinizi cəmləşdirin, sonra da sıra ilə gəlin. Bu gün qalib gələn qurtulacaqdır!”
65(Sehrbazlar) dedilər: “Ey Musa! Ya sən at, ya da əvvəlcə biz ataq”.
66Musa: “Xeyr, siz atın!” - dedi. Bu zaman onların sehri nəticəsində ona elə gəldi ki, onların ipləri və çomaqları (ilan kimi) sürünür.
67Buna görə də Musa daxilən qorxu hiss etdi.
68Biz dedik: “Qorxma! Sən mütləq qalib gələcəksən!
69Sağ əlindəkini at ki, onların düzəltdiklərini (sehrbazlıq vasitələrini) udsun. Onların düzəltdikləri yalnız bir sehrbaz hiyləsidir. Sehrbaz isə, hara gedirsə getsin, nicat tapa bilməz!” (Beləcə Həzrət Musa əlindəki əsanı yerə atmış və bir möcüzə olaraq onun əsası böyük bir ilana çevrilib sehrbazların sehrbazlıq vasitələrini udmuşdu.)
70Bu zaman sehrbazlar səcdəyə qapanıb: “Biz Harunun və Musanın Rəbbinə iman gətirdik!” - dedilər.
71(Firon) dedi: “Mən sizə icazə verməmiş ona iman gətirdiniz. Şübhəsiz ki, o, sizə sehri öyrədən böyüyünüzdür. Ona görə də mən sizin əllərinizi və ayaqlarınızı çarpaz kəsdirəcəyəm və sizi xurma ağaclarının kötüklərindən asdıracağam. O zaman hansımızın əzabının daha şiddətli və daimi olduğunu biləcəksiniz!”
72Onlar dedilər: “Biz səni, bizə gələn açıq-aşkar möcüzələrdən və bizi yaradandan üstün tutmayacağıq. Ona görə də nəyə hökm verəcəksənsə, ver. Sən ancaq bu dünyada hökm verə bilərsən.
73Xətalarımızı və sənin bizə zorla etdirdiyin sehri bağışlaması üçün Rəbbimizə iman gətirdik. Allah daha xeyirlidir və əbədidir!”
74Şübhəsiz ki, kim Rəbbinin hüzuruna günahkar olaraq gələrsə, onun üçün cəhənnəm vardır. O, orada nə ölər, nə də yaşayar.
75Kim də yaxşı əməllər etmiş bir mömin olaraq Onun hüzuruna gələrsə, onlar üçün ən yüksək dərəcələr vardır.
76İçində əbədi qalacaqları, altından çaylar axan Ədn cənnətləri! Bu, (günahlardan) təmizlənənlərin mükafatıdır.
77Şübhəsiz ki, Biz Musaya: “Qullarımla birlikdə gecə yola çıx! (Fironun sizə) yetişməsindən qorxmadan və əndişəyə düşmədən onlar üçün dənizdə quru bir yol aç!” - deyə vəhy etdik. (Bu ilahi əmrdən sonra Həzrət. Musa qövmü ilə birlikdə gecə yola çıxmış, Firon da bundan xəbər tutmuşdu.)
78Buna görə də Firon ordusu ilə onları təqib etdi. Beləcə, dəniz onları büsbütün suya qərq etdi.
79Firon öz qövmünü azdırdı və doğru yola yönəltmədi.
80Ey israil oğulları! Biz sizi düşməninizdən xilas etdik. Tur dağının sağ tərəfinə (gəlməyiniz üçün) sizinlə vədələşdik. Sizə (göydən) qüdrət halvası və bildirçin əti endirdik.
81Sizə verdiyimiz ruzilərin təmiz olanlarından (halalından) yeyin! Lakin bu barədə nankorluq etməyin! Yoxsa qəzəbimə düçar olarsınız. Qəzəbimə düçar olan isə, şübhəsiz ki, məhv olmuşdur.
82Həqiqətən, Mən tövbə edib iman gətirən, yaxşı işlər görən sonra da doğru yolda gedən kimsəni bağışlayanam!
83(Allah buyurdu:) “Ey Musa! Səni öz qövmündən ayrılmaq üçün tələsməyə vadar edən nədir?”
84Musa dedi: “Onlar da arxamca gəlirlər. Ey Rəbbim! Razı qalasan deyə Sənin hüzuruna tələsərək gəldim”.
85Allah dedi: “Biz səndən sonra qövmünü sınağa çəkdik. Samiri onları doğru yoldan çıxartdı. (Rəvayətə görə, Samiri İsrail oğullarının Samirə qəbiləsinə mənsub idi. O, bir buzov heykəli düzəltmiş və camaata onun ilah olduğunu söyləyərək onları Həzrət Musanın dinindən uzaqlaşdırmağa çalışmışdı.)
86Buna görə də Musa qəzəbli və kədərli bir halda qövmünün yanına qayıdıb dedi: “Ey qövmüm! Rəbbiniz sizə gözəl bir vəd verməmişdimi? (Sizdən ayrı qaldığım) zamanmı sizə uzun gəldi, yoxsa Rəbbinizdən sizə bir qəzəb gəlməsinimi istədiniz ki, mənə verdiyiniz sözünüzdən döndünüz?”
87Onlar dedilər: “Sənə verdiyimiz sözdən öz iradəmizlə dönmədik. Ancaq biz (Firon) qövmünün zinət əşyalarından ibarət bir yükü gətirmişdik. Onları (oda) atdıq. Samiri də atdı”. (İsrail oğulları Samirinin əmri ilə əllərindəki zinət əşyalarını əritmək və buzovu düzəltmək üçün oda atmışdılar.)
88(Samiri) onlar üçün böyürən bir buzov heykəli düzəltdi. Onlar da belə dedilər: “Bu sizin də, Musanın da ilahıdır. Lakin o (bunu) unutmuşdur”.
89Bəs onlar (buzovun) cavab verə bilmədiyini və onlara nə bir zərər, nə də bir xeyir verməyə qadir olmadığını görmürlərmi?!
90Həqiqətən, Harun daha əvvəl onlara: “Ey qövmüm! Siz onunla ancaq sınağa çəkildiniz. Sizin Rəbbiniz şübhəsiz ki, Rəhmandır. Ona görə də mənə uyun və əmrimə itaət edin!” - demişdi.
91Onlar: “Musa yanımıza qayıdana qədər ona (buzova) sitayiş etməkdən əsla əl çəkməyəcəyik!” - dedilər.
92(Musa qayıtdıqda) dedi: “Ey Harun! Onların (haqq yoldan) azdıqlarını gördüyün zaman sənə nə mane oldu ki,
93Mənim yolumdan getmədin? Sən mənim əmrimə qarşı çıxdın?”
94(Harun) dedi: “Ey anamın oğlu! Saçımı, saqqalımı burax! Sənin: “İsrail oğullarının arasına ayrılıq saldın və mənim dediklərimə riayət etmədin!” - deməyindən qorxdum.
95(Musa) dedi: “Ey Samiri! Sənin məqsədin nədir?”
96(Samiri) dedi: “Mən onların görmədiklərini gördüm. Belə ki, elçinin (Cəbrailin) ləpirindən bir ovuc (torpaq) alıb onu (ərimiş zinət əşyalarının içinə) atdım. Nəfsim bunu mənə gözəl göstərdi”.
97(Musa) dedi: “Elə isə, çıx get! Həyatın boyu: “Mənə yaxınlaşmayın!” - deməli olacaqsan. Həmçinin qurtula bilməyəcəyin bir əzab günü də səni gözləyir. Sitayiş etdiyin tanrına bax! Onu mütləq yandıracaq, sonra da dənizə tullayacağıq.
98Sizin ilahınız Özündən başqa heç bir ilah olmayan Allahdır! O, elmi ilə hər şeyi əhatə etmişdir”.
99Beləcə, keçmişdəkilərin xəbərlərindən bir qismini sənə nəql edirik. Sənə Öz tərəfimizdən bir Zikr (Quran) vermişik.
100Kim ondan üz çevirərsə, şübhəsiz ki, o, qiyamət günü ağır bir günahı yüklənəcəkdir.
101Əbədi olaraq onun (əzabın) içində qalacaqlar. Qiyamət günü bu, onlar üçün necə də pis bir yükdür!
102Sura üfürüləcəyi gün günahkarları (gözləri qorxudan) göm-göy olmuş halda bir yerə yığacağıq.
103Onlar öz aralarında pıçıldaşaraq bir-birinə: “(Dünyada) yalnız on gün qaldınız!” - deyəcəklər.
104Biz onların nə danışdıqlarını daha yaxşı bilirik. Onların ən ağıllısı: “Yalnız bir gün qaldınız!” - deyəcək.
105(Ey Peyğəmbər!) Səndən dağlar haqqında soruşurlar. De ki: “(Qiyamət qoparkən) Rəbbim onları ovxalayıb göyə sovuracaqdır.
106Beləcə, oranı dümdüz edəcəkdir.
107Orada nə bir eniş, nə də bir yoxuş görə bilərsən”.
108O gün onlar hər hansı bir tərəfə yönəlmədən dəvətçiyə (İsrafilə) uyacaqlar. Rəhman (olan Allahın) hüzurunda bütün səslər kəsiləcəkdir. Buna görə də pıçıltıdan başqa bir şey eşidə bilməzsən.
109O gün Rəhmanın izin verdiyi və söz deməsinə razılıq verdiyi kimsədən başqasının şəfaəti fayda verməyəcəkdir.
110Allah onların gələcəyini də, keçmişini də bilir. Onların elmi isə Onu qavraya bilməz.
111Bütün üzlər (insanlar) əzəli, əbədi və hər şeyə hakim olan Allahın hüzurunda yerə baş əymiş, zülmlə (şirklə) yüklənən kimsə isə ziyana düşmüşdür.
112Hər kim mömin olaraq saleh əməllər etmişsə, o nə haqsızlığa məruz qalmaqdan, nə də (əməllərinin) əskilməsindən qorxar.
113Beləcə, onu ərəbcə Quran olaraq nazil etdik və onda təhdidləri dəfələrlə izah etdik. Ola bilsin ki, onlar (günahlardan) çəkinələr, yaxud (Quran) onlar üçün bir ibrət olar!
114Həqiqi hökmdar olan Allah ucadır! Sənə Onun vəhyi gəlib tamamlanmazdan əvvəl (Quranı) oxumaqda tələsmə və: “Ey Rəbbim, elmimi artır!” - de.
115Şübhəsiz ki, daha əvvəl Adəmə də (müəyyən şeyləri) əmr etmişdik. Ancaq o unutdu. Biz onda əzmkarlıq görmədik. (Həzrət Adəm Allahın qadağan etməsinə baxmayaraq, şeytanın vəsvəsəsi ilə qadağan olunmuş ağacın meyvəsindən yemiş və sözündə durmamışdı. Yuxarıdakı ayədə bu hadisəyə işarə edilmişdir.)
116Vaxtilə Biz mələklərə: “Adəmə səcdə edin!” - demişdik. İblisdən başqa hamısı səcdə etdi. O, (səcdə etməyi) rədd etdi.
117Buna görə də Biz dedik: “Ey Adəm! Şübhəsiz, bu (İblis) həm sənin, həm də zövcənin düşmənidir. Nəbadə sizi cənnətdən çıxartsın! Yoxsa (dünyada) məşəqqət çəkərsən.
118Şübhəsiz ki, sən burada nə aclıq çəkir, nə də çılpaq qalırsan.
119Sən burada nə susuzluq hiss edir, nə də istilikdən əziyyət çəkirsən”.
120Ancaq şeytan ona vəsvəsə verərək belə dedi: “Ey Adəm! Sənə əbədilik ağacını və sonsuz bir səltənəti göstərimmi? (Şeytan qadağan olunmuş ağacı göstərərək: “Rəbbiniz sizin mələyə çevrilməyinizi, yaxud burada əbədi qalmağınızı istəmədiyi üçün sizə bu ağacı qadağan etdi!” - deyərək Adəm və Həvvanı aldatmışdı.)
121Beləcə, ondan yedilər və buna görə də ayıb yerləri özlərinə göründü. Onlar üstlərinə cənnət yarpaqlarından yapışdırmağa başladılar. Beləliklə, Adəm Rəbbinə asi olub doğru yoldan azdı.
122Sonra Rəbbi onu seçib tövbəsini qəbul etdi və doğru yola yönəltdi.
123(Allah) dedi: “Bir-birinizə düşmən kəsilərək hamınız oradan (cənnətdən) düşün! Məndən sizə hidayət rəhbəri gəldiyi zaman kim Mənim hidayətimə uyarsa, o nə yolunu azar, nə də bədbəxt olar.
124Kim Zikrimdən (Qurandan) üz çevirərsə, şübhəsiz, onu məşəqqətli bir həyat gözləyir və qiyamət günü onu kor olaraq həşr edəcəyik”.
125(Kor olaraq həşr olunan kəs) belə deyəcək: “Ey Rəbbim! Nə üçün məni kor olaraq həşr etdin? Halbuki mən (dünyada ikən) görürdüm”.
126Allah deyəcək: “Elədir! Sənə ayələrimiz gəlmişdi, ancaq sən onları unutdun. Sən də bu gün eyni şəkildə unudulursan”.
127Biz həddi aşıb Rəbbinin ayələrinə inanmayanları belə cəzalandırırıq. Axirət əzabı isə, əlbəttə, daha şiddətli və daha əbədidir.
128Onlardan əvvəl neçə-neçə nəsilləri məhv etməyimiz onları doğru yola gətirmədimi? Halbuki özləri onların yurdlarında gəzib dolaşırlar. Həqiqətən, bunda ağıl sahibləri üçün ibrətlər vardır.
129Əgər Rəbbin tərəfindən daha əvvəl verilmiş bir söz və təyin edilmiş bir vaxt olmasaydı, şübhəsiz ki, (onların bu dünyada cəzalandırılmaları) vacib olardı.
130Onların söylədiklərinə səbir et! Günəş doğmadan və batmadan əvvəl Rəbbini həmd ilə təsbeh et (şəninə təriflər de)! Gecənin bir vaxtında və gündüzün iki tərəfində (Rəbbini) təsbeh et ki, razı qalasan! (Təfsirçilər bu ayədəki “həmd ilə təsbeh et” ifadəsindən məqsədin “namaz” olduğunu ifadə etmişlər. Çünki namaz ən böyük və ən kamil zikrdir. Günəşin doğmasından əvvəlki təsbeh sübh namazı, gecənin bir vaxtındakı təsbeh də axşam və yatsı namazlarıdır. Gündüzün iki tərəfindəki namazlar isə günorta və axşam namazlarıdır.)
131Sınamaq üçün onlardan bəzi zümrələri faydalandırdığımız dünya həyatının zinətinə əsla göz dikmə! Rəbbinin ruzisi həm daha xeyirli, həm də daha əbədidir.
132Ailənə namaz qılmağı əmr et! Özün də namaza səbirlə davam et! Biz səndən ruzi istəmirik, sənə ruzi veririk. Gözəl aqibət təqva əhlinindir.
133Onlar: “(Mühəmməd) Rəbbindən bizə bir möcüzə gətirməli deyildimi?” - dedilər. Əvvəlki kitablardakıların açıq-aşkar dəlili (Quran) onlara gəlmədimi?! (Yəni, Qurani-Kərim həm özünün, həm də əvvəlki kitabların haqq olduğuna dəlil təşkil edən ilahi bir möcüzədir.)
134Əgər Biz bundan (Quran gəlmədən) əvvəl bir əzabla onları məhv etsəydik, əlbəttə, belə deyəcəkdilər: “Ey Rəbbimiz! Bizə bir peyğəmbər göndərməli deyildinmi? Beləcə, biz də zəlil və rüsvay olmadan əvvəl Sənin ayələrinə uyardıq”.
135De ki: “Hamı gözləyir. Siz də gözləyin! Kimlərin doğru yol sahibi olduğunu və kimlərin haqq yolda olduğunu yaxında biləcəksiniz”.
