1Ey insanlar, Rəbbinizdən qorxun! Həqiqətən, qiyamətin sarsıntısı çox dəhşətlidir.

2Onu gördüyün gün hər bir əmzikli qadın əmizdirdiyi uşağı unudar. Hər bir hamilə qadın uşağını salar. Sərxoş olmadıqları halda insanları sərxoş kimi görərsən. Ancaq Allahın əzabı çox şiddətlidir.

3İnsanlardan eləsi var ki, heç bir şey bilmədiyi halda Allah barəsində mübahisə edir və hər bir üsyankar şeytana tabe olur.

4Şeytan barəsində hökm verilmişdir ki, kim onunla yoldaşlıq edərsə, həqiqətən, şeytan onu azdırar və cəhənnəm əzabına sürükləyər.

5Ey insanlar! Əgər yenidən dirilməkdən şübhə edirsinizsə (bilin ki), həqiqətən, Biz sizi torpaqdan, sonra nütfədən (mənidən), sonra laxtalanmış qandan (döllənmiş yumurtadan), sonra tam formalaşmış və ya formalaşmamış bir ət parçasından yaratdıq ki, (qüdrətimizi) sizə göstərək. Dilədiyimizi müəyyən bir vaxta qədər ana bətnində gözlədərik. Sonra sizi uşaq olaraq (ana bətnindən) çıxardarıq. Sonra yetkinlik çağına çatmanız üçün (sizi böyüdərik). Sizdən kimisi vəfat edər, kimisi də ömrünün ən ixtiyar (yaddaşını və gücünü itirmiş) çağına qaytarılar ki, bilikli bir kimsə ikən daha sonra heç bir şey bilməz bir hala düşsün. Sən yer üzünü qupquru görərsən. Ancaq Biz ora yağmur yağdırdığımız zaman o hərəkətə gəlib qabarar və hər növ gözəl bitkilərdən bitirər.

6Bu ona görədir ki, Allah haqdır, ölüləri dirildir və hər şeyə qadirdir.

7Qiyamət vaxtı da gələcəkdir. Bunda heç bir şübhə yoxdur. Allah qəbirlərdə olanları dirildəcəkdir.

8İnsanlardan eləsi var ki, heç bir biliyi, doğru yolu göstərən bir rəhbəri və aydınladan bir kitabı olmadan Allah barəsində mübahisə edir.

9O, Allahın yolundan sapdırmaq üçün təkəbbürlə sinəsini qabardaraq bunu edir. Onun üçün dünyada rüsvayçılıq vardır. Qiyamət günü isə ona yandırıb-yaxan əzabı daddıracağıq.

10Bu, öz əllərinlə etdiklərinə görədir. Şübhəsiz ki, Allah qullarına haqsızlıq edən deyildir.

11İnsanlardan eləsi də var ki, Allaha şübhə içində ibadət edər. Əgər ona bir xeyir toxunsa, rahat olar. Əgər o bir müsibətə düçar olsa, çöhrəsi dəyişər (küfrə geri dönər). O, dünyada da, axirətdə də ziyana düşmüşdür. Açıq-aşkar ziyan məhz budur!

12O, Allahı qoyub özünə nə zərər, nə də xeyir verə bilən şeylərə dua edir. (Haqdan) uzaq zəlalət məhz budur!

13O, zərəri faydasından daha yaxın olana dua edir. Onun dua etdiyi nə pis köməkçi, nə pis yoldaşdır!

14Həqiqətən, Allah iman gətirib yaxşı işlər görən kimsələri (ağacları) altından çaylar axan cənnətlərə daxil edəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah istədiyini edər.

15Hər kim Allahın Öz peyğəmbərinə dünya və axirətdə yardım etməyəcəyini zənn edirsə, bir vasitə ilə göyə çıxsın və (Peyğəmbərə gələn vəhyi) kəssin. İndi baxsın görək onun hiyləsi qəzəbinə səbəb olanı (vəhyi) ortadan qaldıra biləcəkmi?!

16Beləcə, Biz onu açıq-aşkar ayələr halında nazil etdik. Şübhəsiz ki, Allah dilədiyi kimsəni doğru yola yönəldər.

17Allah qiyamət günü möminlər, yəhudilər, sabiilər, xaçpərəstlər, atəşpərəstlər və müşriklər arasında mütləq Öz hökmünü verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə şahiddir.

18Göylərdə və yerdə olanların, Günəşin, Ayın, ulduzların, dağların, ağacların, heyvanların və insanların bir çoxunun Allaha səcdə etdiyini görmədinmi? Bir çoxuna da əzab vacib olmuşdur. Allahın alçaltdığı kimsəni heç kim ucalda bilməz. Şübhəsiz, Allah istədiyini edər.

19Bunlar Rəbbi barəsində mübahisə edən (möminlər və kafirlər olmaqla) iki zümrədir. Kafirlərə gəldikdə, onlar üçün oddan paltarlar biçilmişdir. Onların başlarının üstündən qaynar su töküləcəkdir.

20Həmin qaynar su ilə içalatları və dəriləri əridiləcəkdir.

21Onlar üçün bir də dəmirdən qamçılar vardır.

22Çəkdikləri iztiraba görə hər dəfə oradan çıxmaq istədiklərində, təkrar ora qaytarılarlar və (onlara belə deyilər): “Dadın yandırıb-yaxan əzabı!”

23Şübhəsiz ki, Allah iman gətirib yaxşı işlər görənləri altından çaylar axan cənnətlərə daxil edəcəkdir. Onlar orada qızıl bilərziklər və incilərlə bəzənəcəklər. Onların oradakı libasları isə ipəkdəndir.

24Onlar həm sözün ən gözəlinə (kəlmeyi-tövhidə), həm də şükür edilməyə layiq olan Allahın yoluna yönəldilmişlər.

25Şübhəsiz, kafir olub Allah yolundan və həm yerli, həm də kənardan gələnlər üçün məbəd etdiyimiz Məscidi-haramdan (insanları) uzaqlaşdıran və orada zülm edərək haqsızlığa meyil etmək istəyənlərə acı bir əzab daddıracağıq.

26Bir zaman İbrahim üçün Evin (Kəbənin) yerini hazırlamışdıq (və belə demişdik): “Heç bir şeyi Mənə şərik qoşma! Təvaf edən, qiyamda duran, rüku edən və səcdəyə qapanan kimsələr üçün Mənim evimi təmiz saxla!”

27İnsanlar arasında həcci elan et ki, istər piyada, istərsə də hər cür uzaq yoldan dəvə üstündə sənə gəlsinlər.

28Ona görə ki, onlar öz mənfəətlərinin şahidi olsunlar və müəyyən günlərdə Allahın onlara ruzi olaraq verdiyi heyvanları (qurban kəsərkən) üstündə Allahın adını çəksinlər. Beləliklə, onlardan həm özünüz yeyin, həm də biçarə kasıblara yedirdin!

29Sonra (dırnaqlarını kəsməklə, saçlarını, qoltuq altı və övrət yerlərini qırxmaqla) kirlərini təmizləsinlər, nəzirlərini yerinə yetirsinlər və qədim evi (Kəbəni) təvaf etsinlər!

30Budur! Hər kim Allahın qadağalarına hörmət göstərərsə, bu, Rəbbi dərgahında onun üçün daha xeyirlidir. Sizə (haram olduğu) bildirilən heyvanlar istisna olmaqla, digərləri halal edilmişdir. Elə isə, murdar olan bütlərdən də, yalan sözdən də uzaq durun!

31Allaha şərik qoşmadan həniflər (Allahın birliyinə inanan möminlər) olun! Kim Allaha şərik qoşarsa, sanki o, göydən düşüb (parçalanmış) və quşlar onu alıb aparmış, yaxud külək onu sovurub uzaq bir yerə atmışdır.

32Budur! Kim Allahın nişanələrinə hörmət göstərərsə, şübhəsiz, bu, qəlblərin təqvasındandır.

33Onlarda (qurbanlıq heyvanlarda) müəyyən bir vaxta qədər sizin üçün faydalar vardır. Sonra onların kəsiləcəyi yer qədim evin (Kəbənin) yanıdır.

34Biz hər bir ümmətə ruzi olaraq verdiyimiz heyvanların üstündə Allahın adını çəksinlər deyə qurban kəsməyi vacib etdik. Sizin ilahınız tək olan ilahdır. Elə isə Ona təslim olun! (Ey Peyğəmbər!) İxlaslı və təvazökar olanlara müjdə ver!

35O kəslər ki, Allah anıldığı zaman onların qəlbləri titrəyər, başlarına gələn müsibətlərə səbir edər, namazı qılar və onlara verdiyimiz ruzidən infaq edərlər.

36Sizin üçün (qurbanlıq) dəvələri də Allahın nişanələrindən etdik. Onlarda sizin üçün xeyir vardır. Ona görə də onlar ayaq üstə ikən üstlərində Allahın adını çəkin (və qurban olaraq kəsin)! Böyrü üstə düşdüyü zaman onlardan həm özünüz yeyin, həm də əl açan və ya açmayan kasıblara yedirin! Beləcə, şükür edəsiniz deyə onları (o heyvanları) sizin xidmətinizə verdik.

37Onların nə ətləri, nə də qanları Allaha çatar. Lakin Ona çatan sizin təqvanızdır. Beləcə, onları sizin xidmətinizə verdik ki, sizi doğru yola yönəltdiyi üçün Allahı uca tutasınız. Yaxşı əməl sahiblərinə müjdə ver!

38Şübhəsiz ki, Allah iman gətirənləri qoruyar. Həqiqətən, Allah heç bir nankoru və xaini sevməz.

39Düşmən hücumuna məruz qalanlara (möminlərə) zülmə uğradıqları üçün (döyüşməyə) izin verilmişdir. Şübhəsiz ki, Allah onlara yardım etməyə qadirdir. (Məkkəli müşriklər Həzrət Peyğəmbərə və əshabına, xüsusilə də fağır və aciz kimsələrə müxtəlif cür işgəncələr verir və onlara basqınlar edirdilər. Möminlər də Həzrət Peyğəmbərin yanına gələrək bundan şikayət edir və döyüşmək üçün icazə istəyirdilər. Ancaq Allah tərəfindən izin verilmədiyi üçün Həzrət Peyğəmbər onlara səbirli və mətin olmalarını tövsiyə edirdi. Beləliklə, yuxarıdakı ayə ilə ilk dəfə müharibə üçün möminlərə icazə verilmişdir.)

40Onlar (müharibə üçün izin verilənlər) o kəslərdir ki, yalnız: “Rəbbimiz Allahdır!” - dediklərinə görə haqsız yerə yurdlarından çıxarıldılar. Əgər Allah insanlardan bir qisminin şərini digər bir qismi ilə dəf etməsəydi, içində Allahın adı çox-çox zikr olunan monastırlar, kilsələr, sinaqoqlar və məscidlər dağılıb gedərdi. Allah Özünə (dininə) yardım edənə mütləq yardım edər. Şübhəsiz ki, Allah çox güclüdür, yenilməz qüvvət sahibidir.

41Onlar o kəslərdir ki, əgər onlara yer üzündə hakimiyyət versək, namaz qılar, zəkat verər, yaxşılığı əmr edər və pislikdən çəkindirərlər. Bütün işlərin sonu Allaha aiddir.

42(Ey Peyğəmbər!) Əgər səni yalanlayırlarsa, (bil ki,) onlardan əvvəl Nuh, Ad və Səmud qövmləri də (peyğəmbərlərini) yalanlamışdılar.

43İbrahim və Lutun qövmü də (peyğəmbərlərini yalanlamışdılar).

44(Şüeybin qövmü olan) Mədyən xalqı da (peyğəmbərini yalanlamışdı). Musa da yalanlanmışdı. Buna görə də kafirlərə möhlət verdim, sonra da onları yaxaladım. Bəs Mənim inkar etməyim (cəzalandırmağım) necədir!

45(Xalqı) zülm edərkən məhv etdiyimiz neçə-neçə məmləkət vardır ki, indi oranın divarları, çökən tavanlarının üstünə aşmışdır. Neçə-neçə xaraba qalmış su quyuları və (içində heç kimin yaşamadığı) yüksək saraylar da vardır.

46Onlar yer üzündə dolaşmadılarmı ki, bunun sayəsində onların düşünən qəlbləri, yaxud eşidən qulaqları olsun?! Şübhəsiz, gözlər yox, sinələrdəki qəlblər kor olur.

47(Ey Peyğəmbər!) Onlar səndən əzabın tez gəlməsini istəyirlər. Allah Öz vədindən əsla dönməz! Şübhəsiz ki, Rəbbinin dərgahında bir gün sizin hesabladığınızın min ili kimidir.

48Neçə-neçə məmləkət vardır ki, (xalqı) zalım olduğu halda onlara möhlət verdim, sonra da onları (əzabımla) yaxaladım. Axır dönüş Mənədir!

49De: “Ey insanlar, mən sizi açıq-aydın xəbərdar edənəm!

50İman gətirib saleh əməl işləyənlərə gəldikdə, onlar üçün bağışlanma və bol ruzi vardır.

51Ayələrimizi təsirsiz hala salmaq üçün səy göstərənlərə gəldikdə, onlar cəhənnəm əhlidirlər.

52(Ey Peyğəmbər!) Biz səndən əvvəl elə bir rəsul və nəbi göndərməmişik ki, o bir şeyi arzuladığı zaman şeytan onun arzusuna bir şey qatmasın. Ancaq Allah şeytanın qatdığını yox edər. Sonra Allah Öz ayələrini möhkəmləndirər. Allah hər şeyi biləndir, hikmət sahibidir. (Bu ayə peyğəmbərlərin də xəta edə biləcəyini, ancaq onların Allah tərəfindən şeytanın vəsvəsəsindən qorunduqlarını ifadə edir. Şeytan peyğəmbərə gələn vəhyin içinə başqa şeylər qatmaq istəsə də, Allah tərəfindən bunun qarşısı alınmışdır.)

53(Allah şeytanın bunu etməsinə icazə verir ki,) qəlblərində xəstəlik olanlar və qəlbləri qatılaşanlar üçün şeytanın təlqinini bir sınaq vasitəsi etsin. Həqiqətən, zalımlar (haqdan) uzaq bir ayrılıq içindədirlər.

54Bir də ona görə ki, özlərinə elm verilmiş kimsələr onun (Quranın) Rəbbindən gələn haqq olduğunu bilib ona inansınlar və bununla da qəlbləri rahatlıq tapsın. Şübhəsiz ki, Allah iman gətirənləri mütləq doğru yola yönəldər.

55İnkar edənlər isə, (qiyamət və ya ölüm) vaxtı qəflətən onlara gələnə, yaxud faydasız bir günün əzabı onlara gəlib çatana qədər ondan (Qurandan) şübhə etməyə davam edəcəklər.

56O gün (qiyamət günü) hökmranlıq Allahındır. O, onların arasında hökm verəcəkdir. İman gətirib saleh əməllər işləyənlər Nəim cənnətlərində olacaqlar.

57Kafir olub ayələrimizi yalanlayanlara gəldikdə, onlar üçün rüsvayedici bir əzab olacaqdır.

58Allah yolunda hicrət edib sonra öldürülən, yaxud ölən kimsələrə gəldikdə, əlbəttə, Allah onları gözəl bir ruzi ilə ruziləndirəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah ruzi verənlərin ən xeyirlisidir.

59Həqiqətən, Allah onları razı qalacaqları bir yerə daxil edəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyi biləndir, həlimdir.

60Budur! Hər kim (qisas olaraq) özünə verilən cəzaya bərabər bir cəza verərsə, sonra yenə təcavüzə məruz qalarsa, şübhəsiz ki, Allah hökmən ona yardım edəcəkdir. Həqiqətən, Allah çox əfv edəndir, bağışlayandır.

61Bu ona görədir ki, Allah gecəni gündüzə, gündüzü də gecəyə qatar. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyi eşidəndir, görəndir.

62Bu ona görədir ki, Allah haqdır. Ondan başqa dua etdikləri (bütlər, tanrılar) isə batildir. Həqiqətən, Allah ucadır, böyükdür.

63Allahın göydən su endirdiyini və beləcə, yer üzünün yaşıllaşdığını görmədinmi?! Həqiqətən, Allah lütfkardır, hər şeydən xəbərdardır.

64Göylərdə və yerdə nə varsa, hamısı Onundur. Şübhəsiz ki, Allah heç nəyə möhtac deyildir, şükür edilməyə layiqdir.

65Görmürsənmi ki, Allah yerdə olanları və Onun əmri ilə dənizdə üzən gəmiləri sizin xidmətinizə vermişdir?! Göyü də izni olmadıqca yerə düşməməsi üçün tutub saxlayır. Şübhəsiz ki, Allah insanlara qarşı çox şəfqətli və mərhəmətlidir.

66Sizə həyat verən Odur. Sonra sizi öldürəcək, sonra təkrar dirildəcəkdir. Həqiqətən, insan çox nankordur.

67Biz hər bir ümmət üçün əməl edəcəkləri bir şəriət müəyyən etdik. Ona görə də bu məsələdə səninlə mübahisə etməsinlər. Sən (insanları) Rəbbinə dəvət et! Həqiqətən, sən doğru yoldasan.

68Əgər səninlə mübahisə etsələr, de ki: “Allah sizin etdiyiniz əməlləri daha yaxşı bilir.

69Allah qiyamət günü ixtilafda olduğunuz məsələlər barəsində sizin aranızda hökm verəcəkdir”.

70Bilmirsənmi ki, Allah göydə və yerdə olanların hamısını bilir? Həqiqətən, bu, bir kitabda (lövhi-məhfuzda) mövcuddur. Əlbəttə, bu, Allah üçün çox asandır.

71Onlar Allahı qoyub, Onun heç bir dəlil nazil etmədiyi və özlərinin də heç bir bilgiləri olmadığı şeylərə ibadət edirlər. Zalımların heç bir yardımçısı yoxdur.

72Ayələrimiz onlara açıq-aydın oxunduğu zaman kafirlərin üzlərində bir məmnuniyyətsizlik sezərsən. Az qalsın, onlara ayələrimizi oxuyanların üstünə hücum etsinlər. De ki: “Bundan daha pisini sizə xəbər verimmi? Cəhənnəm! Allah onu kafirlər üçün vəd etmişdir. O nə pis dönüş yeridir!”

73Ey insanlar! Bir məsəl çəkildi. Elə isə onu dinləyin! Həqiqətən, Allahı qoyub dua etdiyiniz şeylər bir yerə yığışsalar da, bir milçək belə yarada bilməzlər. Əgər milçək onlardan bir şey alıb aparsa, onu geri ala bilməzlər. İstəyən də, istənilən də (müşriklər də, bütlər də) aciz qaldı.

74Onlar Allahı layiqincə qiymətləndirə bilmədilər. Şübhəsiz ki, Allah çox qüvvətli və qüdrətlidir.

75Allah mələklərdən də, insanlardan da elçilər seçər. Həqiqətən, Allah hər şeyi eşidəndir, görəndir.

76O, onların etdiklərini də, edəcəklərini də bilir. Bütün işlər Allaha qaytarılacaqdır.

77Ey iman gətirənlər! Rüku edin, səcdəyə qapanın, Rəbbinizə ibadət edin və yaxşı işlər görün ki, nicat tapasınız!

78Allah yolunda layiqincə cihad edin! O sizi seçdi və atanız İbrahimin dinindəki kimi, din barəsində sizə də heç bir çətinlik vermədi. Peyğəmbərin sizə şahid olması, sizin də insanlara şahid olmağınız üçün O, həm daha əvvəl (gələn kitablarda), həm də bunda (Quranda) sizi “müsəlmanlar” adlandırdı. Elə isə namazı qılın, zəkatı verin və Allaha sarılın (güvənin)! O, sizin mövlanızdır (himayədarınızdır). O nə gözəl mövla və nə gözəl yardımçıdır!