2İnsanlar imtahana çəkilmədən yalnız: “İman gətirdik!” - deməklə onlardan əl çəkiləcəyinimi hesab edirlər?
3Şübhəsiz ki, Biz onlardan əvvəlkiləri də imtahana çəkmişdik. Allah doğru söyləyənləri də, yalançıları da, əlbəttə, bilir.
4Yoxsa pis işlər görənlər bizdən qaça biləcəklərinimi zənn edirlər? Onlar necə də pis hökm verirlər!
5Kim Allaha qovuşacağına ümid edirsə, bilsin ki, Allahın təyin etdiyi vaxt mütləq gələcəkdir. O, hər şeyi eşidəndir, biləndir.
6Kim (Allah yolunda) çalışarsa, yalnız özü üçün (axirəti üçün) çalışmış olar. Şübhəsiz ki, Allah aləmlərə (insanlara) möhtac deyildir.
7İman gətirib yaxşı işlər görənlərə gəldikdə, əlbəttə, Biz onların günahlarını örtər və etdikləri əməllərin daha gözəli ilə onları mükafatlandırarıq.
8Biz insana ata-anasına yaxşı davranmasını tövsiyə etdik. Əgər onlar bilmədiyin bir şeyi Mənə şərik qoşmağın üçün səni məcbur etsələr, onlara itaət etmə! Sizin dönüşünüz Mənədir və Mən etdiyiniz əməlləri sizə xəbər verəcəyəm.
9İman gətirib yaxşı işlər görənləri, əlbəttə, saleh kimsələrin arasına daxil edəcəyik.
10İnsanlardan eləsi də var ki: “Biz Allaha inandıq!” - deyər. Ancaq Allah yolunda əziyyətə düçar olduqda insanların verdiyi əziyyəti Allahın əzabı kimi hesab edər. Əgər Rəbbin (möminlərə) zəfər bəxş etsə, onlar mütləq: “Biz də sizinlə birlikdə idik!” - deyərlər. Məgər Allah aləmlərin (insanların) qəlblərindəkini bilmirmi?!
11Şübhəsiz ki, Allah iman gətirənləri də, münafiqləri də bilir.
12Kafirlər möminlərə: “Bizim yolumuza tabe olun! Sizin günahlarınızı da biz daşıyaq”, - dedilər. Halbuki onların heç bir günahını daşıyası deyillər. Həqiqətən, onlar yalançıdırlar.
13Şübhəsiz, onlar həm öz günahlarını, həm də öz günahları ilə yanaşı başqa günahları daşıyacaqlar. Onlar qiyamət günü, uydurduqları şeylər barəsində hökmən sorğu-sual olunacaqlar.
14Nuhu da öz qövmünə göndərmişdik. O, min ildən əlli il az onların arasında qaldı. Nəhayət, zülmlərinə davam edərkən tufan onları yaxaladı.
15Beləcə, Nuhu və gəmidəkiləri qurtardıq və bu gəmini aləmlərə bir ibrət etdik.
16İbrahimi də (yad et)! Bir zaman o öz qövmünə belə demişdi: “Allaha ibadət edin və Ondan qorxun! Əgər (həqiqəti) bilsəydiniz, bunun sizin üçün daha xeyirli olduğunu anlayardınız.
17Siz Allahı qoyub bütlərə ibadət edir və yalan sözlər uydurursunuz. Şübhəsiz ki, Allahı qoyub ibadət etdikləriniz sizə ruzi verə bilməzlər. Ona görə də ruzini Allahdan istəyin! Ona ibadət edin və Ona şükür edin! Siz Ona qaytarılacaqsınız”.
18Əgər (sizə gələn haqqı) yalanlasanız, bilin ki, sizdən əvvəlki ümmətlər də (özlərinə gələn haqqı) yalanlamışdılar. Peyğəmbərin vəzifəsi yalnız açıq-aydın təbliğ etməkdir.
19Allahın ilk dəfə necə yaratdığını, (öldükdən) sonra da onu yenidən necə yaradacağını düşünmürlərmi? Şübhəsiz ki, bu, Allah üçün asandır.
20De: “Yer üzündə gəzib dolaşın və Allahın ilk dəfə necə yaratdığına bir baxın! Sonra Allah axirətdə də belə yaradacaqdır. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyə qadirdir.
21O, dilədiyinə əzab verər, dilədiyinə də rəhm edər. Siz Ona qaytarılacaqsınız.
22Nə yerdə, nə də göydə siz (Allahı) aciz qoya bilməzsiniz! Allahdan başqa sizin nə bir dostunuz, nə də bir yardımçınız vardır”.
23Allahın ayələrini və Onun hüzuruna çıxacaqlarını inkar edənlər Mənim mərhəmətimdən ümidlərini kəsənlərdir. Onlar üçün acı bir əzab vardır.
24İbrahimin qövmünün cavabı isə: “Onu öldürün və ya yandırın!” - demələri oldu. Lakin Allah onu oddan xilas etdi. Həqiqətən, bunda iman gətirənlər üçün ibrətlər vardır.
25İbrahim dedi: “Siz yalnız dünya həyatında aranızdakı sevgi (dostluq) uğruna Allahı qoyub bütləri ilah qəbul etdiniz. Sonra qiyamət günü bir-birinizi inkar edəcək və bir-birinizə lənət oxuyacaqsınız. Sizin sığınacağınız yer cəhənnəmdir və sizin heç bir yardımçınız olmayacaqdır”.
26Lut da ona iman gətirdi və: “Şübhəsiz, mən Rəbbimə (Onun əmr etdiyi yerə) hicrət edirəm. Həqiqətən, O, yenilməz qüvvət və hikmət sahibidir!” – dedi.
27Biz ona (İbrahimə) İshaqı və Yaqubu bəxş etdik. Onun nəslindən gələnlərə də peyğəmbərlik və Kitab verdik. Dünyada ona mükafatını verdik. Şübhəsiz, o, axirətdə də salehlərdəndir.
28Lutu da (yad et)! Bir zaman o öz qövmünə belə demişdi: “Həqiqətən, siz özünüzdən əvvəl heç bir millətin etmədiyi əxlaqsızlığı edirsiniz.
29Siz kişilərə (şəhvətlə) yaxınlaşır, yol kəsir və məclislərinizdə çirkin işlər görürsünüz?” Qövmünün cavabı isə: “Əgər doğru söyləyirsənsə, bizə Allahın əzabını gətir!” – demələri oldu.
30Lut dedi: “Ey Rəbbim, fitnə-fəsad törədən bu qövmə qarşı mənə yardım et!”
31Elçilərimiz İbrahimə (iki oğlu olacağına dair) müjdə gətirdikləri zaman: “Şübhəsiz, biz bu məmləkətin xalqını məhv edəcəyik. Çünki oranın xalqı zalımdır”, - dedilər.
32İbrahim: “Axı Lut da oradadır”, - dedi. Onlar: “Biz orada kimlərin olduğunu çox yaxşı bilirik. Arvadı istisna olmaqla, onu və ailəsini, əlbəttə, xilas edəcəyik. Arvadı (əzab içində) qalanlardan olacaq”. - dedilər.
33Elçilərimiz Lutun yanına gəldiklərində Lut onlara görə narahat oldu və ürəyi sıxıldı. Onlar belə dedilər: “Qorxma, kədərlənmə! Şübhəsiz, biz arvadın istisna olmaqla, səni və ailəni xilas edəcəyik. O, (əzab içində) qalanlardan olacaqdır.
34Etdikləri günahlara görə bu məmləkət xalqının üstünə göydən əzab endirəcəyik”. (Lut peyğəmbərin duasına cavab olaraq Allah-Təala cavan oğlanlar surətində mələklər göndərmişdi. Mələklər insan surətində gəldiklərinə görə Lut əvvəlcə onların mələk olduğunu bilməmiş və qövmünün onlara zərər verəcəyini düşünərək narahat olmuşdu. Buna görə də onlar özlərinin mələk olduğunu və nə üçün gəldiklərini bildirmişdilər.)
35Şübhəsiz, düşünənlər üçün o məmləkətdən açıq-aydın ibrət nişanəsi saxlamışıq. (Təfsirçilər bu ibrət nişanəsini məhv edilən qövmün başına gələnlərlə bağlı hekayətlər, xarabaya çevrilmiş yurdlarından qalan izlər, göydən yağdırılmış daşlar və s. kimi izah etmişlər.)
36Mədyənə də qardaşları Şüeybi (peyğəmbər göndərdik). O: “Ey qövmüm, Allaha ibadət edin! Qiyamət gününə ümid bəsləyin və yer üzündə fitnə-fəsad çıxararaq qarışıqlıq törətməyin!” - demişdi.
37Ancaq onlar Şüeybi yalanladılar. Buna görə də onları sarsıntı yaxaladı və öz yurdlarında diz üstə çöküb qaldılar.
38Ad və Səmud qövmünü də (məhv etdik). Bu (onların başına gələnlər), məskənlərindən sizə bəlli olmuşdur. Şeytan onlara gördükləri işləri gözəl göstərdi və onları haqq yoldan çıxartdı. Halbuki onlar gözüaçıq kimsələr idilər.
39Qarunu, Fironu və Hamanı da (məhv etdik). Həqiqətən, Musa onlara açıq-aydın dəlillər gətirmişdi. Onlar isə yer üzündə təkəbbürləndilər və (əzabımızdan) qurtula bilmədilər.
40Beləliklə, hər birini öz günahı ilə yaxaladıq. Onlardan bəzilərinin üstünə qızmar daş yağdıran qasırğa göndərdik, bəzilərini dəhşətli səs yaxaladı, bəzilərini yerə batırdıq, bəzilərini də suda boğduq. Allah onlara zülm etmirdi. Lakin onlar özləri özlərinə zülm edirdilər.
41Allahdan başqasını özlərinə dost tutanların halı özünə yuva qurmuş hörümçəyin halına bənzəyir. Şübhəsiz ki, yuvaların ən zəifi hörümçək yuvasıdır. Kaş bunu biləydilər.
42Allah onların Onu qoyub nəyə dua etdiklərini çox yaxşı bilir. O, yenilməz qüvvət və hikmət sahibidir.
43Biz bu məsəlləri insanlar üçün çəkirik. Lakin onları ancaq bilənlər (düşünüb öyüd götürənlər) dərk edərlər.
44Allah göyləri və yeri haqq olaraq yaratdı. Həqiqətən, bunda möminlər üçün bir ibrət vardır.
45(Ey Peyğəmbər!) Kitabdan sənə vəhy olunanı oxu və namaz qıl! Şübhəsiz ki, namaz əxlaqsızlıqdan və pis işlərdən çəkindirir. Allahı zikr etmək (namaz) ən böyük ibadətdir. Allah sizin etdiklərinizi bilir.
46Zülm edənləri istisna olmaqla, kitab əhli ilə ən gözəl tərzdə mübarizə aparın və deyin ki: “Bizə nazil olana da, sizə nazil olana da inanırıq. Bizimlə sizin ilahınız eyni ilahdır. Biz Ona təslim olmuşuq”.
47(Ey Peyğəmbər!) Beləcə, kitabı sənə nazil etdik. Kitab verdiklərimiz ona (Qurana) inanırlar. Bunlardan (ərəblərdən) ona inananlar da var. Bizim ayələrimizi ancaq kafirlər inkar edərlər.
48(Ey Peyğəmbər) Sən bundan əvvəl nə bir yazı oxuyurdun, nə də əlinlə onu yazırdın. Əgər elə olsaydı, batilə uyanlar şübhəyə düşərdilər.
49Əksinə, o (Quran), elm verilmiş kimsələrin sinələrində yer tutmuş açıq-aydın ayələrdir. Bizim ayələrimizi yalnız zalımlar inkar edər.
50Onlar: “Rəbbindən ona möcüzələr endirilməli deyildimi?” - dedilər. De ki: “Möcüzələr yalnız Allah dərgahındandır. Mən isə yalnız açıq-aşkar xəbərdar edənəm”.
51Özlərinə oxunan kitabı sənə nazil etməyimiz onlara kifayət deyilmi?! Həqiqətən, bunda iman gətirənlər üçün rəhmət və öyüd vardır.
52De: “Mənimlə sizin aranızda şahid olaraq Allah yetər. O, göylərdə və yerdə nə varsa, hamısını bilir. Batilə inanıb Allahı inkar edənlər əsil ziyana uğrayanlardır”.
53Səndən əzabın tez gəlməsini istəyirlər. Əgər vaxtı əvvəlcədən təyin edilmiş olmasaydı, həqiqətən, əzab onlara gələrdi. Şübhəsiz ki, əzab onlara qəflətən və özləri də fərqinə varmadan gələcəkdir.
54Səndən əzabın tez gəlməsini istəyirlər. Şübhəsiz ki, cəhənnəm kafirləri bürüyəcəkdir.
55O gün əzab onları həm üstlərindən, həm də ayaqlarının altından bürüyəcək və (əzab mələyi onlara:) “Etdiklərinizin cəzasını dadın!” - deyəcəkdir.
56Ey iman gətirən bəndələrim! Şübhəsiz ki, Mənim yer üzüm genişdir. Yalnız Mənə ibadət edin! (Bu ayənin, işgəncəyə məruz qalan Məkkəli zəif müsəlmanlar haqqında nazil olduğu rəvayət olunur. Yəni, Allah belə vəziyyətdə olan müsəlmanların rahat yaşayacaqları başqa bir yerə hicrət etmələrini və orada Allaha ibadət etmələrini istəyir.)
57Hər can ölümü dadacaqdır! Sonra siz Bizə qaytarılacaqsınız.
58Şübhəsiz ki, iman gətirib yaxşı işlər görənləri içində əbədi qalacaqları, (ağacları) altından çaylar axan cənnət köşklərinə yerləşdirəcəyik. Yaxşı əməl edənlərin mükafatı necə də gözəldir!
59O kəslər ki, səbir edər və Rəbbinə təvəkkül edərlər!
60Elə canlılar var ki, ruzisini yanında daşımaz. Allah onlara da, sizə də ruzi verir. O hər şeyi eşidəndir, biləndir. (Rəvayətə görə, Həzrət Peyğəmbər Məkkədə müşriklərin əziyyət və işgəncələrinə məruz qalan zəif müsəlmanlara hicrət etmələrini söylədiyi zaman onlar: “Biz ora necə gedək? Orada nə yerimiz, nə də mal-mülkümüz var. Bizi kim yedirib-içirdəcək?” - demişdilər. Bundan sonra yuxarıdakı ayə nazil olmuşdur.)
61Əgər onlardan: “Göyləri və yeri yaradan, günəşi və ayı ram edən kimdir?” - deyə soruşsan, onlar: “Allah!” - deyərlər. Bəs onlar necə olub (haqdan) döndərilirlər?!
62Allah Öz qullarından istədiyi kimsənin ruzisini artırar, istədiyininkini də azaldar. Şübhəsiz ki, Allah hər şeyi biləndir.
63Əgər onlardan: “Göydən su endirib onunla ölü torpağa can verən kimdir?” - deyə soruşsan, onlar mütləq: “Allah!” - deyərlər. De ki: “Həmd Allaha məxsusdur!” Ancaq onların çoxu düşünməz.
64Bu dünya həyatı yalnız oyun və əyləncədən ibarətdir. Əsil həyat axirət yurdundadır. Kaş bunu biləydilər.
65Onlar gəmiyə mindikləri zaman dini yalnız Allaha məxsus edərək Ona dua edərlər. Ancaq Allah onları xilas edib quruya çıxartdıqdan sonra yenə Allaha şərik qoşarlar.
66Qoy özlərinə verdiklərimizi inkar edib kef çəksinlər! Onlar tezliklə (aqibətlərini) biləcəklər.
67Ətraflarındakı insanlar yaxalanarkən (hücuma məruz qalıb talan edilərkən) Məkkəni müqəddəs və təhlükəsiz bir yer etdiyimizi görmədilərmi? Onlar hələ də batilə inanıb Allahın nemətinə qarşı nankorluq edirlər?!
68Allaha qarşı yalan uyduran, yaxud özünə haqq gəldiyi zaman onu yalanlayan kimsədən daha zalım kim ola bilər? Kafirlər üçün cəhənnəmdə yermi yoxdur?!
69Lakin bizim yolumuzda cihad edənləri, əlbəttə, Öz yollarımıza yönəldərik. Şübhəsiz ki, Allah yaxşı əməl sahibləri ilə birlikdədir.