1Bu kitab (Quran) yenilməz qüvvət və hikmət sahibi Allah tərəfindən nazil edilmişdir.

2(Ey Peyğəmbər!) Biz Kitabı sənə haqq olaraq nazil etdik. Buna görə də sən dini Allaha məxsus edərək ixlasla Ona ibadət et!

3Bilin ki, xalis din Allahındır. Ondan başqasını özlərinə dost tutanlar: “Biz onlara yalnız bizi Allaha yaxınlaşdırsınlar deyə ibadət edirik”, - deyirlər. Əlbəttə, Allah onların ixtilafda olduqları məsələlər barəsində aralarında hökm verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah yalançı və inkarçı kimsəni doğru yola yönəltməz.

4Əgər Allah övlad götürmək istəsəydi, əlbəttə, yaratdıqlarından istədiyini seçərdi. O, pak və müqəddəsdir. O, tək olan və hər şeyə qalib gələn Allahdır!

5Allah göyləri və yeri haqq ilə yaratdı. O, gecəni gündüzə, gündüzü də gecəyə bürüyür. Günəşi və ayı da (sizə) ram etdi. Hər biri müəyyən bir müddətə qədər (öz orbitində) hərəkət edir. Bilin ki, O, yenilməz qüvvət sahibidir, çox bağışlayandır.

6O sizi tək bir candan (Adəmdən) xəlq etdi. Sonra ondan zövcəsini (Həvvanı) yaratdı. Sizin üçün heyvanlardan səkkiz cift meydana gətirdi. O sizi analarınızın bətnində üç qaranlıq içində şəkildən şəklə salaraq yaradır. Bu, Rəbbiniz olan Allahdır. Hakimiyyət Onundur. Ondan başqa heç bir ilah yoxdur. Bəs necə olub (haqdan) döndərilirsiniz?! (Bu ayədə keçən “səkkiz cift” ifadəsi ilə erkək və dişi olmaqla dəvə, inək, qoyun və keçi nəzərdə tutulmuşdur. Ayədəki “üç qaranlıq” ifadəsi bəzi təfsirçilər tərəfindən ana bətnindəki rüşeymin inkişaf mərhələləri, bir qisim təfsirçilər tərəfindən isə rüşeymin ətrafındakı pərdələr olaraq izah edilmişdir.)

7Əgər inkar edərsinizsə, bilin ki, Allah sizə möhtac deyildir. Buna baxmayaraq O, qullarının inkar etməsinə razı olmaz. Əgər şükür etsəniz, O sizin bu şükrünüzdən razı qalar. Heç bir günahkar başqasının günahını yüklənməz. Sonra dönüşünüz Rəbbinizədir. O da etdiyiniz əməlləri sizə xəbər verəcəkdir. Şübhəsiz ki, Allah qəlblərin içindəkini biləndir.

8İnsana bir zərər toxunduğu zaman Rəbbinə yönələrək Ona dua edər. Sonra Allah Öz tərəfindən ona bir nemət versə, daha əvvəl dua etdiyini unudar və Allahın yolundan azdırmaq üçün Ona şəriklər qoşar. De: “Küfrünlə bir az kef çək. Şübhəsiz ki, sən cəhənnəm əhlindənsən!”

9Yaxud gecə vaxtı səcdə edərək və qiyamda duraraq ibadət edən, axirətdən çəkinən və Rəbbinin mərhəmətinə ümid bəsləyən kimsə (inkar edən kimsə ilə birdirmi)?! De: “Heç bilənlərlə bilməyənlər bir olarmı?! Ancaq ağıl sahibləri düşünüb ibrət alarlar”.

10De: “Ey İman gətirən qullarım, Rəbbinizdən qorxun! Bu dünyada yaxşılıq edənlər üçün yaxşılıq vardır. Allahın yer üzü genişdir. Ancaq səbir edənlərə mükafatları saysız-hesabsız veriləcəkdir”.

11De: “Mənə dini yalnız Allaha məxsus edərək Ona ibadət etməyim əmr olunmuşdur.

12Mənə müsəlmanların ilki olmağım əmr olunmuşdur”.

13De: “Rəbbimə asi olacağım təqdirdə, o böyük günün əzabına düçar olmaqdan qorxuram”.

14De: “Mən dinimi yalnız Allaha məxsus edərək Ona ibadət edirəm.

15Siz də Ondan başqa istədiyinizə ibadət edin!” De: “Həqiqətən, ziyan çəkənlər qiyamət günü həm özlərini, həm də ailələrini ziyana salanlardır. Bilin ki, bu, açıq-aşkar bir ziyandır”.

16Onların həm üstlərində, həm də altlarında oddan təbəqələr var. Allah Öz bəndələrini bununla qorxudur. Ey bəndələrim, Məndən qorxun!

17Tağuta (bütlərə) ibadət etməkdən çəkinib Allaha yönələnlərə müjdə vardır. Bəndələrimə müjdə ver!

18Onlar sözü dinləyər, sonra da onun ən gözəlinə (Qurana) tabe olarlar. Onlar Allahın doğru yola yönəltdiyi kimsələrdir. Əsil ağıl sahibləri də onlardır.

19Barəsində əzab sözü vacib olub cəhənnəmə düşəni sənmi xilas edəcəksən?

20Lakin Rəbbindən qorxanlar üçün Allahın vədi olaraq üst-üstə tikilmiş və altlarından çaylar axan köşklər vardır. Allah vədinə xilaf çıxmaz.

21Məgər Allahın göydən su endirdiyini, onu yer üzündəki su mənbələrinə axıtdığını, sonra onunla (torpaqdan) müxtəlif növ əkin çıxartdığını görmədinmi?! Sonra o əkin quruyar, sən də onun saraldığını görərsən. Sonra da onu çör-çöpə döndərər. Şübhəsiz ki, bunda ağıl sahibləri üçün ibrət vardır.

22Allah kimin qəlbini İslama açmışsa, o, Rəbbindən bir nur üzrə deyilmi?! Allahı zikr etməyə qarşı qəlbləri sərtləşmiş olanların vay halına! Onlar açıq-aydın bir azğınlıq içindədirlər.

23Allah sözün ən gözəlini, bir-birinə bənzər və təkrarlanan bir kitab olaraq nazil etdi. Rəbbindən qorxanların onun təsirindən dəriləri ürpəşər. Sonra Allahı zikr etməklə dəriləri və qəlbləri yumşalar (rahatlıq tapar). Bu, Allahın hidayətidir. O, istədiyini onunla doğru yola yönəldər. Lakin Allahın haqq yoldan azdırdığı kimsəni heç kim doğru yola yönəldə bilməz.

24Qiyamət günü (əlləri bağlı olduğu üçün) üzü ilə əzabın şiddətindən qorunmağa çalışan (ondan əmin olan ilə birdirmi)? Zalımlara: “Qazandıqlarınızı (günahlarınızın cəzasını) dadın!” - deyilər.

25Onlardan əvvəlkilər də (peyğəmbərləri) yalanlamışdılar. Buna görə də onlara gözləmədikləri bir yerdən əzab gəlmişdi.

26Beləliklə, Allah dünya həyatında onlara rüsvayçılığı daddırdı. Axirət əzabı isə daha böyükdür. Kaş biləydilər!

27İnsanlar öyüd alsınlar deyə Biz bu Quranda onlar üçün hər cür misal çəkdik.

28Allahdan qorxsunlar deyə ərəb dilində qüsursuz bir Quran nazil etdik.

29Allah bir-biri ilə çəkişən bir neçə şəriyin sahib olduğu bir kişi (kölə) ilə bir tək sahibi olan kişini (köləni) misal çəkir. Onlar eyni vəziyyətdə ola bilərlərmi?! Həmd Allaha məxsusdur. Ancaq onların çoxu bunu bilməz. (Bu ayədə tövhid əqidəsinin tutarlılığı quldarlıq quruluşuna dair bir misalla izah edilmişdir. Belə ki, bir kölə ona əmrlər verən bir neçə ağasının olmasını, yoxsa yalnız bir ağasının olmasını istəyər? Əlbəttə, yalnız bir ağasının olmasını istəyər. Allaha şərik qoşmağı rədd edib tövhid əqidəsini qəbul etmək də belədir.)

30Şübhəsiz, sən də öləcəksən, onlar da öləcəklər. (Bu ayə kafirlərin Həzrət Peyğəmbərin vəfatını arzulamaları və bunu gözləmələri səbəbilə nazil olmuşdur.)

31Sonra siz qiyamət günü Rəbbinizin hüzurunda bir-birinizlə mübahisə edəcəksiniz.

32Allaha qarşı yalan uyduran və ona gələn həqiqəti (Quranı) yalanlayan kimsədən daha zalım kim ola bilər?! Kafirlər üçün cəhənnəmdə yermi yoxdur?!

33Həqiqəti (Quranı) gətirən (peyğəmbər) və onu təsdiq edənlər əsil müttəqilərdir.

34Onlar üçün Rəbbinin yanında istədikləri hər şey vardır. Bu, yaxşı əməl sahiblərinin mükafatıdır.

35Allah onların etdikləri ən pis əməllərin üstünü örtəcək və etdikləri ən yaxşı əməllərə görə onları mükafatlandıracaqdır.

36Allah Öz quluna kifayət deyilmi?! Onlar səni Allahdan başqaları (bütlər) ilə qorxudurlar. Allah kimi haqq yoldan azdırarsa, artıq heç kim onu doğru yola yönəldə bilməz. (Müşriklər Həzrət Peyğəmbərə: “İlahlarımızı pisləmə, yoxsa onlar sənə zərər verərlər!” - deyirdilər. Yuxarıdakı ayə bu hadisəyə işarə edir.)

37Allah kimi doğru yola yönəldərsə, onu heç kim azdıra bilməz. Allah qüdrətli və intiqam sahibi deyilmi?!

38Onlardan: “Göyləri və yeri kim yaratmışdır?” - deyə soruşsan, onlar hökmən: “Allah!” - deyəcəklər. De ki: “Elə isə deyin görək, əgər Allah mənə bir zərər yetirmək istəsə, Allahdan başqa dua etdikləriniz Onun zərərini dəf edə bilərlərmi? Yaxud Allah mənə mərhəmət etmək istəsə, onlar Onun mərhəmətinə mane ola bilərlərmi?” De: “Allah mənə yetər. Təvəkkül edənlər ancaq Ona təvəkkül edərlər!”

39De: “Ey qövmüm! Bacardığınızı edin, mən də bacardığımı edəcəyəm. Siz tezliklə biləcəksiniz ki,

40Rüsvayedici əzab kimə gələcək və daimi əzab kimə nazil olacaq”. (Təfsirçilərə görə, müşriklərin rüsvayedici əzaba düçar olmaları Bədr döyüşündəki məğlubiyyətləridir. Daimi əzab isə cəhənnəm əzabıdır.)

41(Ey Peyğəmbər!) Şübhəsiz ki, Biz insanlar üçün Kitabı sənə haqq olaraq nazil etdik. Kim doğru yola yönələrsə, bu onun lehinə, kim doğru yoldan azarsa, bu da onun əleyhinə olar. Sən onların vəkili deyilsən.

42Allah əcəlləri çatdığı zaman insanların canlarını alar, ölməyənlərin canlarını da yuxuda (müvəqqəti olaraq) alar. Yuxuda ikən ölümünə hökm verdiyinin ruhunu saxlayar (canını alar), digərlərini isə müəyyən bir vaxta qədər (həyata) geri qaytarar. Həqiqətən, düşünən insanlar üçün bunda ibrətlər vardır.

43Yoxsa onlar Allahdan başqalarını özlərinə şəfaətçi qəbul etdilər? De: “Onlar heç bir şeyə malik olmasalar və heç nəyi dərk etməsələr də?”

44De: “Şəfaət bütövlüklə Allaha məxsusdur. Göylərin və yerin hökmranlığı Onundur. Sonra Ona qaytarılacaqsınız”.

45Allah tək olduğu (vəhdaniyyəti) anıldığı zaman axirətə inanmayanların qəlbləri nifrətlə dolar. Lakin Ondan başqaları anıldığı zaman onlar dərhal sevinərlər.

46De: “Ey göyləri və yeri yaradan, gizlini də, aşkarı da bilən Allahım, qulların arasında ixtilafda olduqları məsələlər barəsində Sən hökm verəcəksən!”

47Yer üzündə nə varsa, hamısı və onunla birlikdə bir o qədəri də zülm edənlərin olsaydı, qiyamət günü o pis əzabdan xilas olmaq üçün mütləq onu fidyə verərdilər. Halbuki (o gün) Allah tərəfindən onların qarşısına hesab etmədikləri şeylər çıxarılacaqdır.

48tdikləri pis işlər onların qarşısına çıxacaq və istehza etdikləri (əzab) onları bürüyəcəkdir.

49İnsana bir zərər toxunduğu zaman Bizə yalvarar. Sonra tərəfimizdən ona bir nemət verildikdə: “Bu mənə yalnız elmimə görə verilmişdir!” - deyər. Əksinə, bu, bir sınaqdır. Ancaq onların çoxu bunu bilməz.

50Bunu onlardan əvvəlkilər də demişdilər. Ancaq qazandıqları onlara heç bir fayda vermədi.

51Buna görə də onlar etdikləri pis əməllərin cəzasına düçar oldular. Bunların zülm edənləri də etdikləri pis əməllərin cəzasına düçar olacaqlar. Onlar Allahı aciz qoya bilməzlər.

52Onlar Allahın istədiyi kimsənin ruzisini artırdığını, yaxud azaltdığını bilmirlərmi? Şübhəsiz ki, bunda iman gətirənlər üçün ibrətlər vardır.

53De: “Ey özlərinə qarşı həddi aşan bəndələrim, Allahın mərhəmətindən ümidinizi kəsməyin! Şübhəsiz, Allah bütün günahları bağışlayar. Həqiqətən, O, bağışlayandır, rəhmlidir.

54Sizə əzab gəlməmişdən əvvəl Rəbbinizə dönün və Ona təslim olun! Yoxsa sonra sizə yardım olunmaz.

55Fərqində olmadığınız bir vaxtda qəflətən sizə əzab gəlmədən əvvəl Rəbbinizdən sizə nazil edilənin ən gözəlinə (Qurana) tabe olun!

56Buna görə də hər kəs: “Allaha qarşı həddi aşdığım üçün çox peşmanam. Həqiqətən, mən istehza edənlərdən olmuşam”, - deyəcəyi gündən çəkinsin!

57Yaxud: “Əgər Allah məni doğru yola yönəltsəydi, əlbəttə, mən müttəqilərdən olardım”, - deməsin.

58Yaxud əzabı gördüyü zaman: “Kaş mən təkrar dünyaya qayıda biləydim və beləcə, yaxşı əməl sahiblərindən olaydım!” – deməsin.

59Xeyr (artıq dünyaya qayıda bilməzsən)! Ayələrim sənə gəlmişdi. Ancaq sən onları təkzib etdin, təkəbbürləndin və kafirlərdən oldun.

60Qiyamət günü Allaha qarşı yalan söyləyənlərin üzlərinin qapqara olduğunu görərsən. Məgər təkəbbürlülər üçün cəhənnəmdə yer yoxdur?!

61Allah saleh əməlləri səbəbilə müttəqiləri (cəhənnəmdən) xilas edəcəkdir. Onlara heç bir pislik toxunmayacaq və onlar qəmgin olmayacaqlar.

62Hər şeyi yaradan Allahdır. O, hər şeyi idarə edir.

63Göylərin və yerin açarları Ondadır. Allahın ayələrini inkar edənlər əsil ziyana uğrayanlardır.

64De: “Ey cahillər! Mənə Allahdan başqasına ibadət etməyimi əmr edirsiniz?”

65(Ey Peyğəmbər!) Həqiqətən, sənə də, səndən əvvəlkilərə də: “Əgər Allaha şərik qoşsan, sənin əməlin puça çıxar və ziyana uğrayanlardan olarsan!” - deyə vəhy olunmuşdur.

66Xeyr! Allaha ibadət et və şükür edənlərdən ol!

67Onlar Allahı layiqincə tanıyıb qiymətləndirə bilmədilər. Qiyamət günü yer üzü bütövlüklə Onun ixtiyarında olacaq, göylər də Onun qüdrəti ilə büküləcəkdir. O, müşriklərin qoşduqları şəriklərdən tamamilə uzaq və ucadır.

68Sura üfürüldüyü zaman Allahın istədiyi kimsələr istisna olmaqla, göylərdə və yerdə kim varsa, hamısı dərhal öləcək. Sonra bir daha ona üfürüldükdə onlar (qəbirlərindən) qalxıb (ətraflarına) baxacaqlar.

69Yer Rəbbinin nuru ilə aydınlanacaq, əməl dəftəri ortaya qoyulacaq, peyğəmbərlər və şahidlər gətiriləcəklər. Onlar arasında ədalətlə hökm veriləcək və onlara heç bir haqsızlıq edilməyəcəkdir.

70Hər kəsə etdiyi əməlin qarşılığı tam veriləcəkdir. Allah onların etdiklərini ən yaxşı biləndir.

71Kafirlər dəstələr halında cəhənnəmə sürüklənəcəklər. Nəhayət, ora gəldikləri zaman onun qapıları açılacaq və oranın gözətçiləri onlara: “Sizə içinizdən sizin üçün Rəbbinizin ayələrini oxuyan və bu gününüzə qovuşacağınıza dair sizi xəbərdar edən peyğəmbərlər gəlməmişdimi?” - deyəcəklər. Onlar da: “Bəli!” - deyəcəklər. Lakin əzab sözü kafirlərin üzərinə vacib olmuşdur.

72Onlara: “İçində əbədi qalacağınız cəhənnəmin qapılarından girin!” - deyiləcək. Təkəbbürlənənlərin sığınacaq yeri necə də pisdir!

73Rəbbindən qorxanlar isə dəstə-dəstə cənnətə gətiriləcəklər. Nəhayət, onlar ora çatdıqları zaman qapıları açılacaq və gözətçiləri onlara: “Sizə salam olsun! Xoş gəldiniz! Əbədi qalmaq üzrə bura daxil olun!” - deyəcəklər.

74Cənnətliklər: “Bizə verdiyi vədinə sadiq qalan və bizi cənnətdə məskunlaşdığımız yerin varisi edən Allaha həmd olsun! Yaxşı əməl sahiblərinin mükafatı necə də gözəldir!” - deyəcəklər.

75Mələklərin də Rəbbini həmd ilə təsbeh edərək ərşi əhatə etdiklərini görəcəksən. Onların arasında ədalətlə hökm olunacaq və: “Aləmlərin Rəbbi olan Allaha həmd olsun!” – deyiləcəkdir.