3Anlayıb dərk edəsiniz deyə Biz onu ərəbcə bir Quran etdik.
4Şübhəsiz ki, o (Quran), dərgahımızdakı əsas kitabda (lövhi-məhfuzda) mövcuddur. O, çox ucadır, hikmətlidir.
5Həddi aşan bir qövm oldunuz deyə Quranı sizə təbliğ etməkdən vazmı keçək?!
6Biz əvvəlkilərə (keçmiş ümmətlərə) də neçə-neçə peyğəmbərlər göndərmişdik.
7Onlar özlərinə gələn hər bir peyğəmbərə istehza edirdilər.
8Biz onlardan daha güclü olanları da məhv etdik. Əvvəlkilərin məsəlləri (Quranda) verilmişdir.
9Əgər onlardan: “Göyləri və yeri kim yaratmışdır?” - deyə soruşsan, əlbəttə: “Onları qüdrətli və hər şeyi bilən Allah yaratmışdır!” - deyəcəklər.
10O, yer üzünü sizin üçün beşik etdi və doğru yolda gedə biləsiniz deyə, orada yollar yaratdı.
11O, göydən lazımi qədər su endirdi. Beləcə, onunla ölü bir məmləkəti diriltdik. Siz də (qəbirlərinizdən) belə çıxardılacaqsınız.
12O, bütün cütləri xəlq etdi. Mindiyiniz gəmiləri və heyvanları da sizin üçün yaratdı.
13Ona görə ki, onlara minəsiniz, sonra da mindiyiniz zaman Rəbbinizin nemətini yada salasınız və belə deyəsiniz: “Bunları bizim xidmətimizə verən Allah pak və müqəddəsdir! Bizim ona gücümüz çatmazdı.
14Şübhəsiz ki, biz Rəbbimizə dönəcəyik”.
15Onlar isə Allahın qullarından bir qismini Onun bir hissəsi kimi qəbul etdilər. Həqiqətən, insan açıq-aşkar nankordur. (Bu ayədə bəzi yəhudilərin Üzeyri, xristianların da İsanı Allahın oğlu hesab etdiklərinə, həmçinin müşriklərin mələkləri Allahın qızları kimi qəbul etdiklərinə işarə edilir.)
16Yoxsa Allah yaratdıqlarından qızları Özünə götürüb oğlanları sizin üçün ayırdı?!
17Onlardan birinə Rəhman olan Allaha isnad etdikləri (qız uşağı dünyaya gəlməsi) ilə müjdə verilərsə, qəzəblənmiş bir halda üzü qapqara olar.
18Bərbəzək içində yetişdirilən və çəkişmə zamanı açıq şəkildə danışmağı bacarmayanlarımı (Allaha isnad edirlər)?!
19Rəhmanın qulları olan mələkləri də dişi saydılar. Onların yaradılışınamı şahid oldular?! Onların şahidliyi yazılacaq və (axirətdə) sorğu-sual olunacaqlar.
20Onlar: “Əgər Rəhman istəsəydi, biz onlara ibadət etməzdik!” - dedilər. Buna dair onların heç bir məlumatı yoxdur. Onlar ancaq yalan danışırlar.
21Yoxsa bundan əvvəl onlara bir kitab vermişik və onlar ona istinad edirlər?!
22Xeyr! Onlar: “Biz atalarımızın bir din üzərində olduqlarını gördük. Biz də onların izindən gedirik”, - deyirlər.
23Səndən əvvəl də hansı məmləkətə xəbərdarlıq edən bir peyğəmbər göndərmişiksə, oranın zəngin sakinləri yalnız: “Biz atalarımızın bir din üzərində olduqlarını gördük. Biz də onların izindən gedirik”, - dedilər.
24(Hər bir peyğəmbər öz qövmünə:) “Əgər sizə atalarınızdan gördüyünüz dindən daha doğrusunu gətirmişəmsə, onda necə?!” - demişdi. Onlar isə: “Biz sizinlə göndərilənləri inkar edirik”, - demişdilər.
25Buna görə də Biz onlardan intiqam aldıq. (Peyğəmbərləri) yalanlayanların aqibətinin necə olduğuna bir bax!
26Vaxtilə İbrahim atasına və qövmünə belə demişdi: “Mən sizin ibadət etdiklərinizdən uzağam!
27Mən yalnız məni yaradana ibadət edirəm. Şübhəsiz ki, O məni doğru yola yönəldəcəkdir”.
28İbrahim bu sözü özündən sonrakı nəslinə miras qoydu ki, bəlkə onlar (haqq yola) qayıdalar.
29Xeyr! Bunlara da, onların atalarına da özlərinə haqq və onu bəyan edən bir peyğəmbər gələnə qədər dolanışıq verdim.
30Haqq (Quran) onlara gəldiyi zaman: “Bu bir sehrdir, biz onu inkar edirik!” - dedilər.
31Onlar: “Bu Quran iki şəhərdən (Məkkə, yaxud Taifdən) olan böyük bir adama nazil edilməli deyildimi?” - dedilər. (Müşriklərə görə, Quran ya Məkkənin zənginlərindən biri olan Vəlid ibn Müğirəyə, ya da Taifin zənginlərindən biri olan Ürvə əs-Səqəfiyə nazil olmalı idi. Vəlid ibn Müğirə: “Qüreyşin böyüyü olan mən, yaxud Səqifin əşrafından olan Əbu Əmr ibn Ümeyr əs-Səqəfi ola-ola Quran Mühəmmədəmi nazil oldu?” - demişdi.)
32Rəbbinin mərhəmətini onlarmı bölüşdürürlər? Onların dünya həyatındakı dolanışıqlarını aralarında Biz bölüşdürdük. Bir-birlərinə iş gördürsünlər deyə onlardan bəzilərini (zənginlik) dərəcəsi etibarilə digərlərindən üstün etdik. Sənin Rəbbinin mərhəməti onların yığdıqlarından daha xeyirlidir.
33Əgər insanların (inkar edənlərə rəğbət göstərən) bir ümmət olmaları (təhlükəsi) olmasaydı, yalnız Rəhman olan Allahı inkar edənlərin evlərinin tavanlarını və çıxdıqları nərdivanları gümüşdən edərdik. (Bu ayədə dünya nemətlərinin Allahın nəzdində tamamilə dəyərsiz olduğu vurğulanmışdır.)
34Evlərinin qapılarını və söykəndikləri taxtları da gümüşdən edərdik.
35Hətta qızıldan edərdik! Bütün bunlar ancaq dünya həyatının dolanışığıdır. Axirət isə Rəbbinin yanında müttəqilərə məxsusdur.
36Kim Rəhman olan Allahın zikrindən (Qurandan) üz çevirərsə, Biz ona bir şeytanı mübtəla edərik. O da onun ayrılmaz dostu olar.
37Şübhəsiz ki, şeytanlar onları haqq yoldan çıxardarlar. Onlar isə özlərinin doğru yolda olduqlarını zənn edərlər.
38Nəhayət, o, Bizim hüzurumuza gəldiyi zaman (şeytan ona): “Kaş mən səndən şərq ilə qərb arası qədər uzaqda olaydım. Sən nə pis dostsan!” - deyər.
39Haqsızlıq etdiyinizə görə bu gün peşmançılığınız sizə heç bir fayda verməyəcəkdir. Çünki siz əzabda ortaqsınız.
40(Ey Peyğəmbər! Haqqı) karlara sənmi eşitdirəcəksən, yaxud kor olanları və açıq-aşkar zəlalətdə olanları sənmi doğru yola yönəldəcəksən?!
41Biz səni götürüb aparsaq da, heç şübhəsiz, onlardan intiqam alacağıq.
42Yaxud onlara vəd etdiyimizi (əzabı) sənə göstərəcəyik. Şübhəsiz ki, Bizim onlara gücümüz çatır.
43Ona görə də sənə vəhy olunandan möhkəm yapış! Həqiqətən, sən doğru yoldasan.
44Şübhəsiz ki, o (Quran) həm sənin üçün, həm də qövmün üçün öyüd-nəsihətdir. Siz bundan sorğu-sual olunacaqsınız.
45Səndən əvvəl göndərdiyimiz peyğəmbərlərimizdən (onların ümmətlərindən) də soruş. Məgər Biz Rəhman olan Allahdan başqa ibadət ediləsi ilahlar təyin etmişik?!
46Həqiqətən, Biz Musanı möcüzələrimizlə Firona və onun əyanlarına göndərmişdik və o: “Mən aləmlərin Rəbbinin elçisiyəm!” - demişdi.
47Musa möcüzələrimizi onlara göstərdiyi zaman onlar buna gülmüşdülər.
48Onlara göstərdiyimiz hər bir möcüzə digərindən daha böyük idi. Bəlkə (haqq yola) qayıdarlar deyə Biz onları müxtəlif əzablarla cəzalandırdıq.
49Onlar: “Ey sehrbaz! Sənə verdiyi sözün hörmətinə, bizim üçün Rəbbinə dua et (Rəbbin əzabı bizdən götürsün). Həqiqətən, biz doğru yola yönələcəyik!” - dedilər.
50Lakin Biz əzabı onlardan götürdüyümüz zaman onlar verdikləri sözdən döndülər.
51Firon öz qövmünə səslənərək belə dedi: “Ey qövmüm! Misirin hökmranlığı və ayaqlarımın altından axan bu çaylar mənim deyilmi? Məgər (mənim əzəmətimi) görmürsünüzmü?!
52Yoxsa mən sözünü açıq-aydın deyə bilməyən bu aciz adamdan daha xeyirli deyiləmmi?!
53Ona qızıl bilərziklər verilməli, yaxud onunla birlikdə köməkçi mələklər gəlməli deyildimi?!”
54Beləcə, Firon öz qövmünü xor görüb aldatdı, onlar da ona itaət etdilər. Həqiqətən, onlar fasiq idilər.
55Onlar Bizi qəzəbləndirdikləri zaman onlardan intiqam aldıq və onların hamısını suda boğduq.
56Beləliklə, onları sonradan gələnlər üçün ibrətamiz bir mazi etdik.
57Məryəm oğlu İsa misal çəkildiyi zaman sənin qövmün buna sevinərək gülmüşdü. (Təfsirlərdə qeyd edilən bir rəvayətə görə, Həzrət İsa və anası Həzrət Məryəmlə bağlı məsələnin müzakirə edildiyi bir məclisdə müşriklərdən biri: “Əgər sitayiş edilən İsa, Məryəm, Üzeyir və mələklər cəhənnəmdədirsə, biz onlarla birlikdə olmağa razıyıq”, - demişdi. Oradakı müşriklər də onun bu sözlərinə gülmüş və beləcə, Həzrət Peyğəmbərə istehza etmişdilər. Yuxarıdakı ayə onların bu təkəbbürlü hallarına işarə edir.)
58Onlar: “Bizim ilahlarımız daha yaxşıdır, yoxsa İsa?” - dedilər. Bunu sənə yalnız mübahisə etmək üçün deyirdilər. Xeyr! Onlar höcətləşən kimsələrdir.
59İsa nemət verdiyimiz və İsrail oğullarına nümunə etdiyimiz bir bəndədir.
60Əgər istəsəydik, yer üzündə sizin yerinizə keçəcək mələklər yaradardıq.
61Həqiqətən, o (İsa), qiyamət vaxtını bildirən bir əlamətdir. Ona görə də əsla ondan şübhə etməyin və Mənə tabe olun! Doğru yol budur. (Bəzi təfsirçilərə görə, bu ayədə Həzrət İsanın qiyamət üçün bir əlamət olduğu ifadə edilərək axırzamanda onun təkrar dünyaya qayıdacağına işarə edilmişdir.)
62Şeytan sizi doğru yoldan çıxartmasın! Həqiqətən, o sizin açıq-aydın düşməninizdir.
63İsa açıq-aşkar möcüzələrlə gəldiyi zaman belə demişdi: “Mən sizə hikmət gətirmişəm və ixtilafa düşdüyünüz məsələlərin bir qismini açıqlamaq üçün gəlmişəm. Ona görə də Allahdan qorxun və mənə itaət edin!
64Şübhəsiz ki, Allah mənim də, sizin də Rəbbinizdir. Elə isə Ona ibadət edin! Doğru yol budur”.
65Ancaq onların arasından çıxan firqələr ixtilafa düşdülər. Acı bir günün əzabı ilə qarşılaşacaq o zalımların vay halına!
66Onlar özləri də fərqində olmadan qəfildən qiyamətin gəlməsinimi gözləyirlər?!
67O gün müttəqilər istisna olmaqla, dostlar bir-birinə düşmən olacaqlar.
68(O gün Allah müttəqilərə belə səslənəcəkdir:) “Ey qullarım, bu gün sizə heç bir qorxu yoxdur və siz kədərlənməyəcəksiniz!
69Ey ayələrimizə iman gətirib müsəlman olanlar!
70Zövcələrinizlə birlikdə sevinc içində cənnətə daxil olun!”
71Cənnətdə onların ətrafında qızıl sinilər və qədəhlər dolandırılacaq. Orada ürəklərin istədiyi və gözlərin xoşlandığı hər şey mövcuddur. Siz orada əbədi qalacaqsınız.
72Varis olduğunuz bu cənnət etdiyiniz əməllərin qarşılığıdır.
73Orada sizin üçün yeyəcəyiniz bir çox meyvələr vardır.
74Şübhəsiz, günahkarlar cəhənnəm əzabında əbədi qalacaqlar. (Təfsirçilərin əksəriyyətinə görə, bu ayədəki “günahkarlar” Allahı inkar edən, yaxud Ona şərik qoşan kimsələrdir.)
75Onların əzabı yüngülləşdirilməyəcək və onlar orada ümidsiz qalacaqlar.
76Biz onlara zülm etmədik, lakin onlar özləri zalım idilər.
77Onlar (cəhənnəmin gözətçisi olan mələyə): “Ey Malik! Rəbbin bizim canımızı alsın!” - deyə səslənəcəklər. O da: “Siz (bu vəziyyətdə) qalacaqsınız!” - deyəcəkdir.
78(Allah cəhənnəmdəkilərə belə səslənəcəkdir:) “Həqiqətən, Biz sizə haqqı gətirmişdik, lakin sizin çoxunuz haqqı xoşlamırdı”.
79Yoxsa onlar bir işə (peyğəmbərin qətlinə) qərar veriblər?! Şübhəsiz, Biz də Öz qərarımızı vermişik.
80Yoxsa onlar öz sirlərini və gizli danışıqlarını eşitmədiyimizimi zənn edirlər?! Xeyr! Onların yanındakı elçilərimiz (mələklər) də yazırlar.
81De: “Əgər Rəhman olan Allahın bir övladı olsaydı, ona ibadət edənlərin ilki mən olardım.
82Həm göylərin və yerin, həm də ərşin Rəbbi olan Allah onların aid etdikləri sifətlərdən uzaqdır, pakdır!”
83Ona görə də qoy onlar vəd olunduqları günə qovuşana qədər (batil işlərinə) dalıb əylənsinlər.
84Göydə də, yerdə də ilah Odur. O, hikmət sahibidir, hər şeyi biləndir.
85Göylərin, yerin və onların arasındakıların hökmranı olan Allah çox ucadır! Qiyamət vaxtını da O bilir. Siz Ona qaytarılacaqsınız.
86Ondan başqa dua etdikləriniz şəfaət etməyə qadir deyillər. Ancaq bilərək haqqa (tövhidə) şahidlik edənlər bundan istisnadır.
87Əgər onlara özlərini kim yaratdı deyə sual versən, əlbəttə: “Allah!” - deyəcəklər. Bəs necə olub (haqq yoldan) döndərilirlər?!
88Onun (Peyğəmbərin) dediyi söz belə idi: “Ey Rəbbim! Həqiqətən, bunlar iman gətirməyən bir qövmdür”.
89Elə isə sən “Salam!” deyib onlarla xoş rəftar et! Onlar tezliklə biləcəklər.
