1Ey iman gətirənlər, əhdləri yerinə yetirin! Siz ehramda ikən ov etməyi halal saymamaq şərtilə (aşağıda) sizə oxunacaq olanlar istisna olmaqla (digər) heyvanlar sizə halal edildi. Şübhəsiz ki, Allah istədiyinə hökm edər.

2Ey iman gətirənlər! Allahın (müəyyən etdiyi dini) nişanələrinə, haram aya, qurbanlara, (onlara taxılmış) boyunbağlarına və Rəbbinin lütfünü və rizasını diləyərək Beyti-harama (Kəbəyə) gələnlərə hörmətsizlik etməyin! Ehramdan çıxdığınız zaman ov edəbilərsiniz. Məscidi-harama daxil olmağınıza mane olmuş bir qövmə qarşı bəslədiyiniz kin, sizi təcavüzə sövq etməsin! Yaxşılıq və təqvada (günahlardan çəkinməkdə) yardımlaşın! Günah və düşmənçilikdə isə yardımlaşmayın! Allahdan qorxun! Həqiqətən, Allahın cəzası şiddətlidir.

3Leş, qan, donuz əti, Allahdan başqasının adı ilə kəsilmiş, boğulmuş, (daş, ağac və s. ilə) vurulmuş, (yuxarıdan yuvarlanaraq) yıxılıb ölmüş, buynuzlanıb ölmüş və vəhşi heyvanların parçalayıb yediyi heyvanlar sizə haram edildi. Canı çıxmadan kəsdikləriniz isə istisnadır. Dikinə qoyulmuş daşların (bütlərin) qarşısında kəsilmiş heyvanlar və fal oxları ilə qismətinizi axtarmağınız da (haram edilmişdir). Bunlar günah işlərdir. Bu gün kafirlər sizin dininizdən (dininizi yıxmaqdan) ümidlərini kəsdilər. Artıq onlardan qorxmayın, Məndən qorxun! Bu gün dininizi sizin üçün kamil etdim. Sizə olan nemətimi tamamladım və sizin üçün din olaraq İslamı bəyəndim. Kim aclıq səbəbilə çətinliyə düşərsə, günaha meyil etmədən (haram ətdən, ölməyəcək qədər yeyə bilər). Şübhəsiz ki, Allah bağışlayandır, mərhəmətlidir.

4Onlar səndən özlərinə nəyin halal edildiyini soruşurlar. De: “Təmiz və yaxşı nemətlər sizə halal edilmişdir. Allahın sizə öyrətdikləri sayəsində əhliləşdirib ov etməyi öyrətdiyiniz yırtıcı heyvanların sizin üçün tutduqlarından da yeyin və üzərinə Allahın adını (Bismillah) deyin! Allahdan qorxun! Şübhəsiz ki, Allahın haqq-hesabı sürətlidir.

5Bu gün təmiz və yaxşı nemətlər sizə halal edilmişdir. Kitab verilənlərin (yəhudi və xristianların) yeməkləri sizə halaldır. Sizin yeməkləriniz də onlara halaldır. Azad və iffətli mömin qadınlar və sizdən əvvəl kitab verilmişlərdən azad və iffətli qadınlar namuslu olub zina etməmək və aşna saxlamamaq şərtilə, mehrlərini də verdiyiniz təqdirdə (onlarla evlənməyiniz sizə halaldır). Kim iman etməkdən üz çevirərsə, onun əməli boşa getmişdir və o, axirətdə zərər çəkənlərdən olacaqdır.

6Ey iman gətirənlər! Namaza duracağınız zaman üzlərinizi, dirsəklərlə birlikdə əllərinizi yuyun və başınıza məsh çəkib ayaqlarınızı topuqlarla birlikdə yuyun. Əgər cünub olmusunuzsa, yaxşı-yaxşı təmizlənin (bütün bədəninizi yuyaraq qüsl edin). Xəstə və ya səfərdə olsanız, yaxud sizdən biri ayaq yolundan gəlsə və ya qadınlara toxunsanız (cinsi əlaqədə olsanız və) su tapmasanız, təmiz torpaqla təyəmmüm edərək (torpağı) üzünüzə və əllərinizə sürtün. Allah sizi çətinliyə salmaq istəmir. Lakin sizi tər-təmiz etmək və sizə olan nemətini tamamlamaq istəyir ki, bəlkə siz şükür edəsiniz. (Namaz ibadəti bir növ Allahın hüzuruna çıxmaq sayıldığı üçün bir müsəlman bu məqama, maddi və mənəvi kirlərdən təmizlənmiş bir halda çıxmalıdır. Bunun üçün də ilk növbədə qüsl və dəstəmazlı olmalıdır. Yuxarıdakı ayədə dəstəmaz, qüsl və su tapılmadığı hallarda bu ikisinin əvəzinə alınan təyəmmüm izah edilmişdir. Bu ayədə “ayaqlarınızı topuqlarla birlikdə yuyun” kimi tərcümə olunan hissədəki “ərculəkum” sözü bəzi qiraət alimlərinə görə “ərculikum” olaraq oxunmuşdur. Buna görə də bəzi alimlər bu qiraəti əsas alaraq “ərculikum” ifadəsinə “ayaqlarınıza topuqlara qədər məsh çəkin” kimi məna vermişlər. Bu səbəbdən bəzi məzhəblərə görə dəstəmaz alarkən ayaqlara su ilə məsh çəkmək kifayətdir.)

7Allahın sizə olan nemətini və: “Eşitdik və itaət etdik!” - dediyiniz zaman sizinlə bağladığı əhdi xatırlayın! Allahdan qorxun! Şübhəsiz, Allah ürəklərdə olanları biləndir. (Yuxarıdakı ayədə bəhs olunan əhd həm “Qalü-bəla” günündə bütün ruhların Allaha verdiyi söz, həm də Əqəbə və Hüdeybiyyədə müsəlmanların Allaha və Rəsuluna verdikləri söz kimi təfsir edilmişdir.)

8Ey iman gətirənlər, Allah üçün ədaləti təmin edən şahidlər olun! Bir qrup insana qarşı bəslədiyiniz kin sizi ədalətsizliyə sövq etməsin. Ədalətli olun! Bu, təqvaya daha yaxındır. Allahdan qorxun! Şübhəsiz ki, Allah sizin etdiklərinizdən xəbərdardır.

9Allah iman gətirib yaxşı işlər görənlərə bağışlanma və böyük mükafat vəd etmişdir.

10Kafir olub ayələrimizi yalanlayanlar isə cəhənnəm əhlidirlər.

11Ey iman gətirənlər, Allahın sizə olan nemətini xatırlayın! O vaxt bir tayfa sizə əl qaldırmaq (hücum etmək) niyyətində idi. Ancaq (Allah) onların əllərini sizdən çəkmişdi. Allahdan qorxun! Möminlər də Allaha təvəkkül etsinlər.

12Şübhəsiz ki, Allah İsrail oğullarından əhd almışdı. Onlardan on iki nəzarətçi (vəkil) göndərmişdik. Allah (onlara) demişdi: “Mən sizinləyəm. Əgər namazı qılsanız, zəkatı versəniz, peyğəmbərlərimə iman gətirib onlara kömək etsəniz və Allaha gözəl bir borc versəniz (ehtiyacı olanlara faizsiz borc versəniz), əlbəttə, günahlarınızın üstünü örtər və sizi (ağacları) altından çaylar axan cənnətlərə daxil edərəm. Bundan sonra sizdən kim küfrə düşərsə, doğru yoldan azmış olar”. (Allah-Təala İsrail oğullarını Fironun zülmündən xilas etdikdən sonra Musa peyğəmbər vasitəsilə onları Qüdsə yönləndirmiş və oranı, onlar üçün vətən olaraq təyin etmişdi. Allah onlara, orada hökmdarlıq edən Kənanilərə qarşı mübarizə aparmalarını əmr etmiş, onlardan buna dair söz almış və hər qəbilədən bir kişi olmaqla on iki nəfəri də buna vəkil təyin etmişdi. Yəhudilər Qüdsə yaxınlaşdıqları zaman Musa peyğəmbər bu on iki nəfəri kəşfiyyat məqsədilə şəhərə göndərmiş və onlara, orada gördüklərindən xalqa bəhs etməmələrini əmr etmişdi. Kəşfiyyatçılar geri qayıtdıqları zaman ikisindən başqa digərləri gördüklərini yəhudilərə danışaraq Qüdsdəkilərin güclü və müharibəyə hazır vəziyyətdə olduqlarını söylədilər və onları qorxuya saldılar. Beləliklə də, onlar verdikləri sözü tutmayaraq əhdlərini pozdular.)

13Əhdlərini pozduqlarına görə onları lənətlədik və onların qəlblərini qatılaşdırdıq. Onlar sözlərin yerlərini dəyişdirirlər (Tövratın əslini pozurlar). Özlərinə öyrədilənlərin (Tövratın) bir hissəsini də unutdular. Onların az bir qismi istisna olmaqla, onlardan daim xəyanət görərsən. Yenə də, onları bağışla və onlara fikir vermə! Şübhəsiz ki, Allah yaxşılıq edənləri sevər. (Vaxtilə Tövrat kitabı yalnız bir nüsxədən ibarət idi. Heç kim onun hamısını əzbərdən bilmirdi. Babillilər İsrail oğullarını əsir götürdükləri zaman Tövratın bu nüsxəsi də itmişdi. İllər sonra İsrail oğulları əsirlikdən xilas olduqlarında Tövratın yadda qalan bəzi bölmələrini yenidən yazdılar. Bu gün əllərində olan Tövrat kitabında da həmin bölmələrin bir qismi və Musa peyğəmbərin həyatından bəhs edən bölmələr yer alır.)

14“Biz xristianıq”, - deyənlərdən də əhd almışdıq. Ancaq onlar özlərinə öyrədilən sözlərin bir qismini unutdular. Buna görə də qiyamət gününə qədər Biz onların arasına düş­mənçilik və kin saldıq. Allah onlara, etdikləri işləri xəbər verəcəkdir. (İlk xristianlar da yəhudilərin işgəncə və hücumları qarşısında pərən-pərən düşmüş və İsa peyğəmbərə vəhy olunan İncili qoruya bilməmişdilər. Miladi təqvimlə üçüncü əsrin əvvəllərində Roma imperatorluğunun xristianlığa meyil etməsindən sonra rahatlığa çıxan xristianlar İncili yenidən yazmağa başlamışlar. Bunun nəticəsində də fərqli şəxslərin yazdığı və bir-birinə uyğun gəlməyən fərqli İncillər meydana çıxmışdır. İsa peyğəmbərin göstərdiyi yoldan çıxan və Allaha verdikləri sözü tutmayan xristianlar da öz aralarında ixtilafa düşdülər və əsrlər boyu bu ixtilafları davam etməkdədir.)

15Ey kitab əhli! Sizə Kitabda gizlətdiklərinizin bir çoxunu bildirmək və bir çoxunu da bağışlamaq üzrə elçimiz gəlmişdir. Həqiqətən, Allahdan sizə bir nur və açıq-aydın bir Kitab (Quran) gəlmişdir.

16Allah, Öz rizasına uyanları onunla (Quranla) əmin-amanlıq yollarına yönəldər və Öz iznilə onları qaranlıqdan aydınlığa çıxarıb doğru yola istiqamətləndirər.

17“Allah Məryəm oğlu Məsihdir!” - deyənlər həqiqətən, kafir oldular. De: “Əgər Allah Məryəm oğlu Məsihi, onun anasını və yer üzündə olanların hamısını məhv etmək istəsə, kim Allaha qarşı bir şey edə bilər?! Göylərin, yerin və onların arasındakıların hakimiyyəti Allaha məxsusdur. O, dilədiyini yaradar. Allah hər şeyə qadirdir”.

18Yəhudilər və xristianlar: “Biz Allahın oğulları və sevimliləriyik”, - dedilər. De: “Bəs nə üçün günahlarınıza görə O sizə əzab verir? Xeyr, siz də Onun yaratdığı bir bəşərsiniz. O, dilədiyini bağışlayar, dilədiyinə də əzab verər. Göylərin, yerin və onların arasındakıların hakimiyyəti Allaha məxsusdur. Axır dönüş də Onadır”.

19Ey kitab əhli! (Axirətdə): “Bizə nə müjdə verən, nə də xəbərdar edən biri gəldi”, - deməyəsiniz deyə, peyğəmbərlərin arası kəsildiyi bir dövrdə sizə, (həqiqətləri) sizin üçün bəyan edən elçimiz gəldi. Artıq sizə müjdə verən və xəbərdarlıq edən biri gəlmişdir. Allah hər şeyə qadirdir.

20Bir zamanlar Musa öz qövmünə belə demişdi: “Ey qövmüm! Allahın sizə olan nemətini xatırlayın! Vaxtilə O sizin içinizdən peyğəmbərlər göndərdi, sizi hökmdarlar etdi və aləmlərdən (insanlardan) heç kimə vermədiyini sizə verdi.

21Ey qövmüm! Allahın sizin üçün (vətən olaraq) yazdığı o müqəddəs torpağa daxil olun! Geri dönməyin, yoxsa zərər çəkmiş bir halda geri qayıtmış olarsınız.

22Onlar isə demişdilər: “Ey Musa! Həqiqətən, orada zorba adamlar var. Onlar oradan çıxmayınca biz ora daxil olmayacağıq. Əgər onlar oradan çıxsalar, biz daxil olarıq”.

23Qorxanların arasından Allahın nemət verdiyi iki adam: “Onların üstünə qapıdan girin (hücum edin)! Ora girsəniz, siz mütləq qalib gələcəksiniz. Əgər möminsinizsə, Allaha təvəkkül edin!” – dedi.

24(İsrail oğulları) dedilər: “Ey Musa! Onlar orada olduqları müddətcə biz əsla ora girməyəcəyik. Sən və Rəbbin gedin, vuruşun! Biz burada oturacağıq”.

25(Musa) dedi: “Ey Rəbbim! Mən özümdən və qardaşımdan başqasına hakim ola (söz keçirə) bilmirəm. Bizimlə günahkar qövmün arasını ayır!”

26(Allah) buyurdu: “Elə isə ora qırx il onlara haram edilmişdir. (Bu müddət ərzində) onlar yer üzündə çaşqınlıq içində gəzib dolaşacaqlar. Ona görə də günahkar qövm üçün kədərlənmə!”

27Onlara, Adəmin iki oğlunun əhvalatını həqiqət olaraq danış. Vaxtilə onlar qurban gətirmişdilər. Onlardan birinin (Habilin qurbanı) qəbul olunmuş, digərininki (Qabilin qurbanı) isə qəbul olunmamışdı. (Qurbanı qəbul olunmayan qardaş qısqanclığından qardaşına) demişdi: “Səni mütləq, öldürəcəyəm!” (Qardaşı isə) demişdi: “Allah yalnız müttəqilərdən (qurbanı) qəbul edər.

28Məni öldürmək üçün mənə əl qaldırsan da, mən səni öldürmək üçün sənə əl qaldıran deyiləm. Mən aləmlərin Rəbbi olan Allahdan qorxuram.

29İstəyirəm ki, həm mənim günahımı, həm də öz günahını yüklənib cəhənnəm əhlindən olasan. Zalımların cəzası budur!”

30Nəfsi onu, qardaşını öldürməyə sövq etdi və onu öldürdü. Buna görə də o, zərər çəkənlərdən oldu.

31Allah ona, qardaşının cəsədini necə basdıracağını göstərməsi üçün yeri eşən bir qarğa göndərdi. (Qarğanı gördüyü zaman) o dedi: “Vay halıma! Bu qarğa qədər də ola bilmədimmi ki, qardaşımın cəsədini basdırım?!” Beləcə, o, peşman olanlardan oldu.

32Buna görə də İsrail oğullarına belə yazdıq (hökm verdik): “Kim bir cana qıymamış, yaxud yer üzündə fitnə-fəsad törətməmiş bir kimsəni öldürərsə, bütün insanları öldürmüş kimi olar. Kim də onu dirildərsə (ölümdən xilas edərsə), bütün insanları diriltmiş (xilas etmiş) kimi olar. Elçilərimiz onlara açıq-aydın dəlillər (möcüzələr) gətirmişdilər. Ancaq onlardan bir çoxu bundan sonra da yer üzündə həddi aşmaqdadır. (Həqiqətən də, tarix boyu İsrail oğulları dünyada müharibələr, çevrilişlər, müxtəlif cür hiylələr və fitnə-fəsadların səbəbkarları olmuş, yaxud bu kimi hadisələrdə mühüm rol oynamışlar.)

33Allaha və Peyğəmbərinə qarşı vuruşanların və yer üzündə fitnə-fəsad törətməyə çalışanların cəzası öldürülmək və ya çarmıxa çəkilmək, ya da əlləri və ayaqlarının çarpazvari kəsilməsi, yaxud da yaşadıqları yerdən sürgün olunmalarıdır. Bu (cəza), onların dünyadakı rüsvayçılığıdır. Axirətdə isə onlar üçün böyük bir əzab vardır.

34Ancaq siz qalib gəlib onları ələ keçirmədən əvvəl tövbə edənlər istisnadır. Bilin ki, Allah bağışlayandır, mərhəmətlidir. (İslam bir insanın haqsız yerə öldürülməsini, bütün insanların öldürülməsi ilə bir tutaraq bunu böyük bir cinayət saymışdır. Ancaq quldurluq edən, insanların dinc həyatına müdaxilə edən və dövlətə qarşı qiyam qaldıranlara qarşı sərt tədbirlər qoymuşdur. Əksər alimlərə görə, silahlanaraq dövlətə qarşı qiyam qaldırmaq və quldurluq kimi hərəkətlərin cəzası ölümdür. Həm öldürüb, həm də insanların malını qəsb etdikləri təqdirdə bunun cəzası, öldürülmələri və çarmıxa çəkilərək xalqa nümayiş etdirilmələridir. Quldurluq edib mal-mülkü talan edərək xalqı vahiməyə salmağın cəzası isə çarpaz şəkildə bir əlin və bir ayağın kəsilməsidir. Sadəcə olaraq quldurluq edənin cəzası isə sürgündür. Əgər quldur öz istəyi ilə təslim olub, törətdiyi əməllərə görə peşmançılıq çəkərsə, zərəri ödəmək şərtilə cəzası ləğv olunar.)

35Ey iman gətirənlər! Allahdan qorxun, ona (yaxınlaşmaq üçün) vəsilə (vasitə) axtarın və Onun yolunda cihad edin ki, bəlkə nicat tapasınız. (Yuxarıdakı ayədə görüldüyü kimi, qulu Allaha yaxınlaşdıran vasitələrdən biri də cihaddır. Bundan başqa Allah rizası üçün edilən hər bir ibadət də Allaha yaxınlaşdıran vasitələrdir.)

36Həqiqətən, əgər yer üzündə olan hər şey və bir o qədəri də kafirlərin olub, bunları qiyamət gününün əzabından xilas olmaq üçün fidyə versəydilər, bu onlardan əsla qəbul olunmazdı. Onlar üçün acı bir əzab vardır.

37Onlar cəhənnəmdən çıxmaq istəyərlər, lakin oradan çıxa bilməyəcəklər. Onlar üçün daimi bir əzab vardır.

38Oğurluq edən kişi və qadının gördükləri işə görə Allahdan bir cəza olaraq əllərini kəsin! Allah qüdrətlidir, hikmət sahibidir.

39Kim etdiyi (bu) haqsız əməldən sonra tövbə edib özünü islah edərsə, şübhəsiz, Allah onun tövbəsini qəbul edər. Həqiqətən, Allah bağışlayandır, rəhmlidir.

40Bilmirsənmi ki, göylərin və yerin hökmranlığı Allaha məxsusdur?! O, dilədiyi kimsəyə əzab verər, dilədiyi kimsəni də bağışlayar. Allah hər şeyə qadirdir.

41Ey Peyğəmbər! Qəlbləri inanmadığı halda ağızları ilə: “İnandıq”, - deyənlərdən küfrdə bir-birləri ilə yarışanlar səni kədərləndirməsin! Yəhudilərdən də elələri var ki, yalan sözlərə və sənin yanına gəlməyən başqa kimsələrə qulaq asırlar. Onlar (Tövratdakı) sözlərin yerini sonradan dəyişdirirlər. Onlar: “Əgər bu sizə verilsə, onu alın. Əgər o sizə verilməsə, (ondan) uzaq durun!” - deyirlər. Allah bir kimsənin fitnəyə (zəlalətə) düşməsini istəyərsə, sən Allaha qarşı onun üçün heç bir şey edə bilməzsən. Onlar elə kimsələrdir ki, Allah onların ürəklərini təmizləmək istəməmişdir. Onlar üçün dünyada rüsvayçılıq, axirətdə isə böyük bir əzab vardır. (Yuxarıdakı ayənin nazil olma səbəbi kimi bildirilir ki, Mədinədə yəhudilər arasında zina hadisəsi baş verdi və onlardan bəziləri: “Mühəmmədin yanına gedək. Əgər o, rəcm cəzasından başqa bir cəza verərsə, onu qəbul edərik və bunu Allaha qarşı dəlil kimi göstərərik”, – dedilər. Həzrət Peyğəmbərin (s.ə.s) yanına gəldiklərində isə, Həzrət Peyğəmbər (s.ə.s) onlara Tövratda da zinanın cəzasının rəcm olduğunu bildirdi və yəhudilərin bu hiyləsini puça çıxartdı.)

42Onlar (daim) yalana qulaq asır və haram yeyirlər. Əgər sənin yanına gəlsələr, istəsən aralarında hökm ver, istəsən də onlardan üz çevir! Onlardan üz çevirsən, sənə heç bir zərər verə bilməzlər. Aralarında hökm verdiyin təqdirdə, ədalətlə hökm ver! Şübhəsiz ki, Allah ədalətli olanları sevər.

43İçində Allahın hökmü olan Tövrat əllərində ola-ola səni necə hakim təyin edirlər?! Sonra da (verdiyin hökm­­dən) üz çevirirlər. Onlar iman gətirmiş kimsələr deyillər.

44Şübhəsiz ki, içində haqq yol və nur olan Tövratı Biz nazil etdik. (Allaha) təslim olmuş peyğəmbərlər yəhudilərə onunla hökm edərdilər. Özlərini dinə həsr etmiş kəslər və din alimləri də, özlərindən Allahın kitabını qorumaları istənildiyi üçün (onunla hökm verərdilər). Onlar da ona (Tövratın ilahi kitab olduğuna) şahiddilər. Ona görə də insanlardan qorxmayın, Məndən qorxun! Ayələrimi az bir mənfəət müqabilində satmayın! Kim Allahın nazil etdiyi ilə hökm verməzsə, onlar əsil kafirlərdir.

45Biz orada (Tövratda) onlara yazdıq ki, canın (qisası) can, gözün (qisası) göz, burnun (qisası) burun, qulağın (qisası) qulaq, dişin (qisası) dişdir. Həmçinin yaralamağın da qisası vardır. Kim onu (qisas almağı) bağışlayarsa, bu onun üçün bir kəffarədir. Kim Allahın nazil etdiyi ilə hökm verməzsə, onlar əsil zalımlardır.

46Onların ardınca, özündən əvvəlki Tövratı təsdiqləyən Məryəm oğlu İsanı göndərdik. Ona, müttəqilər üçün doğru yol və nəsihət olaraq özündən əvvəlki Tövratı təsdiqləyən və içində haqq yol və nur olan İncili verdik.

47İncil əhli Allahın onda nazil etdiyi ilə hökm versin. Kim Allahın nazil etdiyi ilə hökm verməzsə, onlar əsil günahkarlardır.

48Sənə də, özündən əvvəlki kitabı təsdiqləmək və onu qorumaq üzrə haqq olaraq Kitabı (Quranı) nazil etdik. Onların arasında Allahın nazil etdiyi (Quran) ilə hökm ver və sənə gələn haqqı qoyub onların arzularına uyma! Sizin hər biriniz üçün bir şəriət və bir yol təyin etdik. Əgər Allah istəsəydi, sizi tək bir ümmət edərdi. Lakin O, verdikləri ilə sizi imtahan etmək üçün (belə etdi). Elə isə yaxşı işlər görməkdə bir-birinizlə yarışın! Hamınızın dönüşü Allahadır. O, ixtilafa düşdüyünüz şeylər barəsində sizə xəbər verəcəkdir.

49Onların arasında Allahın nazil etdiyi ilə hökm ver və onların arzularına uyma! Allahın sənə nazil etdiyinin bir qismindən səni yayındıra biləcəklərinə qarşı diqqətli ol! Əgər onlar üz döndərsələr, bil ki, Allah onları ancaq bəzi günahlarına görə müsibətə düçar etmək istəyir. Həqiqətən, insanların çoxu fasiqdir.

50Yoxsa onlar (İslamdan əvvəlki) cahiliyyə dövrünün hökmünümü (idarəçiliyinimi) istəyirlər? Yəqinliklə inanan bir qövm üçün Allahdan daha yaxşı hökm verən kim ola bilər?!

51Ey iman gətirənlər, yəhudi və xristianlarla dostluq etməyin! Onlar bir-birlərinin dostlarıdır. Sizdən kim onlarla dostluq edərsə, o da onlardandır. Şübhəsiz ki, Allah zalım bir qövmü doğru yola yönəltməz.

52Qəlblərində xəstəlik olan kimsələrin: “Başımıza bir fəlakət gəlməsindən qorxuruq!” - deyərək onlara tərəf qaçışdıqlarını görərsən. Ola bilsin ki, Allah (möminlərə) bir zəfər, yaxud Öz tərəfindən elə bir iş gətirər ki, onlar (münafiqlər) ürəklərində gizlətdikləri şeyə görə peşman olarlar.

53İman gətirənlər isə: “Bunlarmı sizinlə birlikdə olacaqlarına dair Allaha möhkəm and içdilər?” - deyərlər. Onların əməlləri puça çıxdı və beləcə zərər çəkənlərdən oldular.

54Ey iman gətirənlər! Sizdən hər kim öz dinindən dönərsə, (bilsin ki,) Allah elə bir tayfa gətirər ki, Allah onları sevər, onlar da Allahı sevərlər. Onlar möminlərə qarşı mülayim, kafirlərə qarşı isə sərt olar, Allah yolunda cihad edər və tənə edənin tənəsindən qorx­mazlar. Bu, Allahın lütfüdür. Onu dilədiyi kimsəyə verər. Allah (lütfü ilə) genişdir, hər şeyi biləndir.

55Sizin dostunuz yalnız Allah, Onun Peyğəmbəri və namaz qılıb rükuda ikən sədəqə verən möminlərdir.

56Kim Allahı, Peyğəmbərini və iman gətirənləri dost tutarsa, bilsin ki, həqiqətən, qalib gələcək olan məhz Allahın tərəfdarlarıdır.

57Ey iman gətirənlər! Sizdən əvvəl kitab verilənlərdən və kafirlərdən dininizi lağa qoyan və ona oyun-əyləncə kimi baxan kimsələrlə dostluq etməyin! Əgər möminsinizsə, Allahdan qorxun!

58Namaza çağırdığınız zaman onlar onu lağa qoyar və ona oyun-əyləncə kimi baxarlar. Bu ona görədir ki, onlar düşünüb-daşınmayan bir qövmdür.

59De: “Ey kitab əhli! Biz Allaha, bizə nazil edilənə və daha əvvəl nazil edilənlərə iman gətiririk deyəmi bizə qarşı kin bəsləyirsiniz? Həqiqətən, sizin çoxunuz (haqq yoldan çıxmış) fasiqlərdir.

60De: “Allah yanında cəza etibarilə bundan (bu dediklərinizdən) daha pisini sizə xəbər verimmi? Allah kimə lənət etmiş, qəzəblənmiş, meymunlara və donuzlara döndərmiş, eləcə də tağuta ibadət edənlərə çevirmişsə, onların yeri daha pisdir və onlar doğru yoldan daha çox azmışlar”.

61Sizin yanınıza küfrlə gəlib küfrlə çıxdıqları halda: “İman gətirdik!” - deyirlər. Allah onların (qəlblərində) gizlətdiklərini daha yaxşı bilir.

62Onlardan bir çoxunun günah işləmək, düşmənçilik etmək və haram yeməkdə bir-birləri ilə yarışdıqlarını görərsən. Onların gördüyü işlər necə də pisdir!

63Kaş özlərini dinə həsr edənlər və din alimləri onlara günah sözlər söyləməyi və haram yeməyi qadağan edəydilər. Onların etdiyi əməllər necə də pisdir!

64Yəhudilər: “Allahın əli bağlıdır (xəsisdir)!” - dedilər. Dediklərinə görə öz əlləri bağlansın və lənət olsun onlara! Əksinə, Onun əlləri açıqdır (Allah comərddir), istədiyi kimi sərf edər. Rəbbindən sənə nazil edilən (Quran) şübhəsiz, onlardan bir çoxunun azğınlığını və küfrünü artırır. Biz, qiyamət gününə qədər onların arasına düşmənçilik və kin saldıq. Onlar müharibə üçün hər dəfə od qaladıqlarında (fitnə-fəsad çıxardıqlarında), Allah onu söndürmüşdür. Onlar yer üzündə fitnə-fəsad törətməyə çalışırlar. Allah isə fitnə-fəsad törədənləri sevməz.

65Əgər kitab əhli iman gətirib (pis əməllərdən) çəkinsəydilər, həqiqətən, onların günahlarının üstünü örtər və özlərini də Nəim (neməti bol olan) cənnətlərinə daxil edərdik.

66Əgər onlar Tövrata, İncilə və Rəbbindən özlərinə nazil edilənə (Qurana) əməl etsəydilər, üstlərində və ayaq­ları altında olanlardan (yerüstü və yeraltı sərvətlərdən) yeyərdilər. Onların içində mötədil (orta yolu tutan) bir camaat da var. Ancaq onlardan çoxunun gördüyü işlər necə də pisdir!

67Ey Peyğəmbər! Rəbbindən sənə nazil ediləni (Quranı) təbliğ et! Əgər bunu etməzsən, Onun risalətini təbliğ etməmiş olarsan. Allah səni insanlardan qoruyacaqdır. Şübhəsiz ki, Allah kafir qövmü doğru yola yönəltməz.

68De: “Ey kitab əhli! Tövrata, İncilə və Rəbbinizdən sizə nazil edilənə (Qurana) əməl etməyincə bir şey (doğru yol) üzərində olmazsınız!” Rəbbindən sənə nazil edilən (Quran) onlardan bir çoxunun azğınlığını və küfrünü artıracaqdır. Ona görə də kafir qövm üçün kədərlənmə!

69Şübhəsiz, iman gətirənlər, yəhudilər, sabiilər və xaçpərəstlərdən Allaha və axirət gününə inanıb yaxşı işlər görənlər üçün heç bir qorxu yoxdur və onlar qəm-qüssə görməyəcəklər.

70Həqiqətən, Biz İsrail oğullarından əhd almış və onlara peyğəmbərlər göndərmişdik. Hər dəfə bir peyğəmbər onlara, nəfslərinin arzulamadığı bir şeyi (ilahi hökmləri) gətirəndə, onlar (peyğəmbərlərin) bir qismini yalanladılar, bir qismini də öldürdülər.

71Onların başına heç bir bəla gəlməyəcəyini zənn edərək kor və kar kimi davrandılar. Sonra Allah onların tövbəsini qəbul etdi. Sonra yenə onlardan bir çoxu kor və kar kimi davrandı. Allah onların etdiklərini görəndir.

72“Allah Məryəm oğlu Məsihdir!” - deyənlər şübhəsiz ki, kafir olmuşlar. Halbuki, Məsih belə demişdi: “Ey İsrail oğulları! Mənim də, sizin də Rəbbiniz olan Allaha ibadət edin! Kim Allaha şərik qoşarsa, şübhəsiz ki, Allah cənnəti ona haram edər. Onun sığınacağı yer cəhənnəmdir. Zalımların heç bir köməkçisi olmayacaq”.

73“Allah üçün üçüncüsüdür!” - deyənlər də həqiqətən, kafir olmuşlar. Halbuki, tək bir ilahdan başqa heç bir ilah yoxdur! Əgər onlar bu dediklərinə son qoymazlarsa, içlərindən kafir olanlara, həqiqətən, şiddətli bir əzab toxunacaqdır.

74Onlar hələ də Allaha tövbə edib Ondan bağışlanmalarını istəməyəcəklərmi? Axı, Allah bağışlayandır, rəhmlidir.

75Məryəm oğlu Məsih ancaq bir peyğəmbərdir. Ondan əvvəl də peyğəmbərlər gəlib-keçmişlər. Onun anası da çox dürüst bir qadın idi. Hər ikisi də (adi insanlar kimi) yemək yeyərdi. Bax gör, Biz ayələri onlara necə açıqlayırıq. Sonra bax gör, onlar (haqdan) necə üz çevirirlər. (Yəhudilər Həzrət İsanın namuslu və bakirə bir qadından atasız dünyaya gəldiyinə inanmayıb onun anası Həzrət Məryəmə iftira atdılar və onun zinakar bir qadın olduğunu iddia etdilər. Qurani-Kərim isə İsa peyğəmbərin həqiqətən də, atasız dünyaya gəldiyini və anasının da çox namuslu və dürüst bir qadın olduğunu bir çox yerdə qeyd edərək bu iftiranı rədd edir. Xristianlar isə İsa peyğəmbəri və anasını ilahiləşdirdilər. Quran onların da adi insanlar kimi yeyib-içdiklərinə işarə etməklə bu iddianı da rədd edir. Belə ki, əgər onlar ilah olsaydılar, yeməyə və içməyə ehtiyacları olmazdı.)

76De: “Allahı qoyub sizə nə bir zərər, nə də bir xeyir verə bilən şeylərəmi ibadət edirsiniz?! Allah hər şeyi eşidəndir, biləndir”.

77De: “Ey kitab əhli, dininizdə haqsız yerə həddi aşmayın! Daha əvvəl öz yolundan azmış, bir çoxlarını da azdırmış və doğru yoldan çıxmış olan bir qövmün arzularına uymayın!”

78İsrail oğullarından kafir olanlar Davudun və Məryəm oğlu İsanın dili ilə lənətlənmişlər. Bunun səbəbi onların üsyan etmələri və həddi aşmaları idi.

79Onlar bir-birlərini, etdikləri pis əməllərdən çəkindirməyə çalışmırdılar. Onların etdikləri necə də pisdir!

80Onlardan çoxunun kafirlərlə dostluq etdiyini görərsən. Nəfslərinin onlar üçün hazırladığı necə pis bir şeydir ki, Allahın onlara qəzəbi tutmuşdur. Onlar əbədi olaraq əzab içində qalacaqlar.

81Əgər onlar Allaha, Peyğəmbərə və ona nazil edilənə iman gətirsəydilər, onları (kafirləri) özlərinə dost tutmazdılar. Lakin onlardan çoxu (haqq yoldan çıxmış) fasiqlərdir.

82İman gətirənlərə düşmənçilik cəhətdən insanların ən şiddətlisi olaraq yəhudiləri və müşrikləri görərsən. Onların içində iman gətirənlərə sevgi cəhətdən ən yaxın olanların isə: “Biz xristianıq”, - deyənlər olduğunu görərsən. Çünki, onların içində keşiş və rahiblər vardır və onlar təkəbbürlənmirlər. (Təfsirlərdə yuxarıdakı ayədə bildirilən kimsələrin Həbəşistana hicrət edən müsəlmanları gözəl qarşılayıb onlara sığınacaq verən xristianlar olduğu, yaxud Həzrət Peyğəmbərlə (s.ə.s) müqavilə bağlayan Nəcran xristianları olduğu qeyd edilir. Ümumiyyətlə, xristianların yəhudi və müşriklərə nisbətən müsəlmanlara daha yaxın olduqları görülür. Səlib yürüşlərində müsəlmanlara hücum edən xristianları bir tərəfə qoysaq, dünyadan uzaqlaşaraq ibadətlə məşğul olan rahiblərin və onların təsirində qalan xristianların İslama daha yaxın olduqları da bir həqiqətdir.)

83Peyğəmbərə nazil olanı eşitdikləri zaman bildikləri həqiqətə görə onların gözlərindən yaş axdığını görərsən. Onlar deyərlər: “Ey Rəbbimiz! Biz iman gətirdik. Bizi (haqqa) şahid olanlarla birlikdə yaz!

84Rəbbimizin bizi əməlisaleh insanlarla birlikdə (cənnətə) daxil etməsini umarkən, nə üçün Allaha və bizə gələn həqiqətə iman gətirməyək?!”

85Söylədikləri (bu) sözlərə görə Allah da onları (ağacları) altından çaylar axan və içində əbədi qalacaqları cənnətlərlə mükafatlandırdı. Yaxşı işlər görənlərin mükafatı budur!

86İnkar edib ayələrimizi yalanlayanlara gəldikdə, onlar cəhənnəm əhlidirlər.

87Ey iman gətirənlər! Allahın sizə halal etdiyi yaxşı və təmiz nemətləri (özünüzə) haram etməyin və həddi aşmayın! Şübhəsiz, Allah həddi aşanları sevməz.

88Allahın sizə halal və təmiz olaraq verdiyi ruzidən yeyin! İman gətirdiyiniz Allahdan qorxun!

89Allah səhvən ağzınızdan çıxan andlarınıza görə sizi cəzalandırmaz. Lakin bilərək etdiyiniz andlara görə sizi cəzalandırar. Bunun da kəffarəsi, ailənizə yedirdiyinizin orta hesabından on yoxsulu doyurmaq, yaxud onları geyindirmək və yaxud da bir kölə azad etməkdir. Kimin (bunları etməyə) imkanı yoxdursa, üç gün oruc tutmalıdır. And içdiyiniz təqdirdə, andlarınızın kəffarəsi budur. Elə isə andlarınızı qoruyun (riayət edin). Allah ayələrini bu şəkildə sizə izah edir ki, bəlkə şükür edəsiniz.

90Ey iman gətirənlər! Həqiqətən, içki, qumar, bütlər və fal oxları şeytan əməli olan murdar şeylərdir. Bunlardan uzaq durun ki, bəlkə nicat tapasınız!

91Şübhəsiz ki, şeytan içki və qumarla aranıza düşmənçilik və kin salmaq, sizi Allahı anmaqdan və namaz qılmaqdan uzaqlaşdırmaq istəyir. Artıq (bunlara) son qoyacaqsınızmı?

92Allaha itaət edin! Peyğəmbərə itaət edin və (pis işlərdən) çəkinin! Əgər (itaət etməkdən) üz çevirsəniz, bilin ki, elçimizin vəzifəsi açıq-aydın bir təbliğdir.

93İman gətirib yaxşı işlər görənlər (Allahdan) çəkinərək iman gətirər və saleh əməllər edər, sonra yenə (Allahdan) çəkinib iman gətirər, sonra yenə (Allahdan) çəkinib yaxşı işlər görərlərsə, (haram edilməmişdən əvvəl) daddıqlarına (yeyib-içdiklərinə) görə onlara heç bir günah yoxdur. Allah yaxşı əməl sahiblərini sevər.

94Ey iman gətirənlər! Allah sizi, (ehramda ikən) əlləriniz və mizraqlarınızla ovlaya biləcəyiniz bir ovu (qadağan etmək) ilə imtahan edəcəkdir ki, tənhalıqda Ondan qorxanları bilib ayırd etsin. Bundan sonra kim həddi aşarsa, onun üçün şiddətli bir əzab vardır!

95Ey iman gətirənlər, ehramda ikən ovu öldürməyin! Sizdən kim onu qəsdən öldürərsə, öldürdüyü heyvanın eynisi (dəyərində ona) cəza düşür. Kəbəyə çatası qurban olmaq üzrə sizdən iki ədalətli şəxs buna hökm edər (öldürülən heyvanın dəyərini təyin edər), yaxud (ovlanmanın) kəffarəsi yoxsulları doyurmaq və yaxud da ona bərabər bir oruc tutmaqdır ki, gördüyü işin cəzasını dadsın. Allah keçmişdə olanları bağışlamışdır. Kim (bu işləri) təkrar edərsə, Allah ondan intiqam alar. Allah qüdrətlidir, intiqam sahibidir.

96Həm sizə, həm də yolçulara bir dolanacaq olsun deyə dənizdə ov etmək və onu yemək sizə halal edildi. Ehramda olduğunuz müddətdə isə quruda ov etmək sizə haram edildi. Hüzuruna toplanacağınız Allahdan qorxun!

97Allah müqəddəs ev olan Kəbəni, haram ayı, həcc qurbanını və (qurbanlığın boynuna asılan) boyunbağları insanlar üçün bir dayaq (dolanacaq vasitəsi) etdi. Bu, Allahın göylərdə və yerdə nə varsa, hamısını bildiyini və hər şeydən xəbərdar olduğunu dərk etməyiniz üçündür.

98Bilin ki, Allahın əzabı şiddətlidir və Allah bağışlayandır, rəhm edəndir.

99Peyğəmbərin üzərinə düşən ancaq təbliğ etməkdir. Üzə çıxartdıqlarınızı da, gizlətdiklərinizi də Allah bilir.

100De: “Pisin (haramın) çoxluğu xoşuna gəlsə belə pis və yaxşı (haram və halal) eyni ola bilməz. Ey ağıl sahibləri, Allahdan qorxun ki, bəlkə nicat tapasınız!”

101Ey iman gətirənlər, sizə açıqlanacağı təqdirdə xoşunuza gəlməyəcək şeylər haqqında soruşmayın! Əgər Quran nazil edilərkən onlar haqqında soruşsanız, onlar sizə açıqlanar. Allah onları (indiyə qədər bu cür suallar verənləri) bağışlamışdır. Allah bağışlayandır, həlimdir.

102Sizdən əvvəlki bir qövm də onları (lüzumsuz suallar) soruşmuş, sonra isə ona görə (açıqlanan hökmü yerinə yetirmədiklərinə görə) kafir olmuşdular.

103Allah nə bəhirəni, nə saibəni, nə vəsiləni, nə də hamini (şəriətə uyğun) etmişdir. Lakin kafirlər Allaha yalandan iftira atırlar. Onların əksəriyyəti düşünüb dərk etmirlər. (Cahiliyyə dövründə ərəblər arasında heyvanlarla bağlı batil bir inanc vardı. Belə ki, onlar müəyyən səbəblərdən bəzi heyvanları ya bütlərə qurban edir, ya da sərbəst buraxırdılar. Məsələn beş dəfə doğan və beşinci balası dişi olan dəvəyə “bəhirə” deyir, qulağına iz qoyur, südü sağılmadan bütlər üçün saxlayırdılar. Bütlər üçün sərbəst buraxılan və südü ancaq qonaqlar tərəfindən içilən dəvəyə isə “saibə” deyirdilər. Biri erkək, biri dişi olmaqla əkiz doğan dəvəyə, yaxud qoyuna isə “vəsilə” deyirdilər. Onun erkək balasını da bütə qurban edirdilər. Yuxarıdakı ayə bütpərəstlərin bu əməllərinin batil olduğuna işarə edir.)

104Onlara: “Allahın nazil etdiyinə və Peyğəmbərə tərəf gəlin!” – deyiləndə onlar: “Atalarımızı üzərində gördüyümüz (yol) bizə yetər”, - dedilər. Bəs ataları heç bir şey bilməyib doğru yolda deyildilərsə (onların halı necə olacaq)?!

105Ey iman gətirənlər, siz özünüzə baxın! Siz doğru yolda olduqca (haqq yoldan) azanlar sizə heç bir zərər yetirə bilməzlər. Hamınızın dönüşü Allahadır. O, etdiyiniz əməlləri sizə xəbər verəcəkdir.

106Ey iman gətirənlər! Sizdən birinizin ölümü çatdığı zaman vəsiyyət vaxtı içinizdən iki ədalətli şəxsi aranızda şahid tutun! Əgər siz səfərdə ikən başınıza ölüm müsibəti gələrsə, sizdən olmayan başqa iki nəfəri (şahid tutun). Əgər (şahidlərdən) şübhə etsəniz, namazdan sonra o ikisini tutub saxlayın və onlar: “Onu (andları) qohumlarımızın mənfəəti üçün olsa belə heç bir qiymətə satmayacaq və Allahın şahidliyini gizlətməyəcəyik. Yoxsa, biz şübhəsiz ki, günahkarlardan olarıq”, – deyə Allaha and içsinlər. (Bu ayədə ölmək üzrə olan bir müsəlmanın öz yaxınlarına vəsiyyət etməsi gərəkdiyi tövsiyə olunur. Təfsirçilərə görə, ayədə qeyd edilən “içinizdən iki ədalətli şəxs” ifadəsi ilə ölən kimsənin yaxın qohum-əqrabası, yaxud müsəlman olanlar nəzərdə tutulmuşdur. “Başqa iki nəfər” ifadəsindən məqsəd isə müsəlman olmayıb kitab əhli olanlar, yaxud ölən kimsənin qohum-əqrabası olmayanlardır.)

107Əgər o ikisinin (yalan danışaraq) günah qazandıqları ortaya çıxarsa, o zaman (ölən şəxsə) daha yaxın olan başqa iki nəfər onların yerini tutar və hər ikisi: “Həqiqətən, bizim şahidliyimiz onların şahidliyindən daha doğrudur. Biz (yalandan and içib) həddi aşmamışıq. Əks halda, biz həqiqətən, zalımlardan olarıq!” - deyə Allaha and içərlər.

108Bu (qayda), şahidliyi lazımi şəkildə etmələrinə və ya and içdikdən sonra andlarının rədd edilməsindən qorxmalarına (çəkinmələri üçün bir çarə olaraq) daha uyğundur. Allahdan qorxun və (Onu) dinləyin! Allah, günahkar qövmü doğru yola yönəltməz.

109O gün (qiyamət günü) Allah peyğəmbərləri toplayaraq: “Sizə nə cavab verildi?” - deyəcəkdir. Onlar: “Biz heç bir şey bilmirik. Həqiqətən, gizli olanları bilən Sənsən!” - deyəcəklər.

110O zaman Allah belə buyuracaq: “Ey Məryəm oğlu İsa, sənə və anana olan nemətimi xatırla! Vaxtilə Mən səni müqəddəs ruhla (Cəbraillə) dəstəkləmişdim. Sən həm beşikdə, həm də yetkin çağında insanlarla danışırdın. O vaxt sənə kitabı (oxuyub yazmağı), hikməti, Tövratı və İncili öyrətdim. İznimlə palçıqdan quşa bənzər bir şey düzəldir və ona üfürürdün, o da iznimlə quşa çevrilirdi. Həmçinin iznimlə anadangəlmə kora və cüzamlı xəstəyə şəfa verirdin və Mənim iznimlə ölüləri (yerdən dirildib) çıxardırdın. İsrail oğullarını da səndən (səni öldürməkdən) dəf etmişdim. Sən onlara açıq-aşkar dəlillər gətirdiyin zaman onlardan inkar edənlər: “Bu, açıq-aydın sehrdən başqa bir şey deyildir!” - demişdilər.

111Vaxtilə həvarilərə belə ilham etmişdim: “Mənə və elçimə iman gətirin!” Onlar da: “İman gətirdik. Şahid ol ki, biz (Allaha) təslim olmuşuq!” - demişdilər. (Həvarilər Həzrət İsa həyatda ikən ona iman edib sədaqət göstərmiş möminlərdir.)

112O zaman həvarilər demişdilər: “Ey Məryəm oğlu İsa! Rəbbin bizə göydən bir süfrə nazil edə bilərmi?” O da: “Əgər möminsinizsə, Allahdan qorxun!” – demişdi.

113(Həvarilər) demişdilər: “İstəyirik ki, ondan yeyək, qəlblərimiz aram tapsın, bizə doğru dediyini bilək və ona (o möcüzəyə) şahidlik edənlərdən olaq”.

114Məryəm oğlu İsa dedi: “Ey Allahım, ey Rəbbimiz! Bizə göydən bir süfrə nazil et ki, bizlər və bizdən sonrakılar üçün bayram və Səndən gələn bir möcüzə olsun! Bizə ruzi ver! Sən ruzi verənlərin ən xeyirlisisən”.

115Allah buyurdu: “Mən onu sizə, əlbəttə, endirəcəyəm. Ancaq bundan sonra sizdən kim inkar edərsə, Mən ona aləmlərdən (insanlardan) heç kimə vermədiyim bir əzab verəcəyəm”.

116Allah (axirətdə): “Ey Məryəm oğlu İsa! Sənmi insanlara: “Allahı qoyub məni və anamı ilah qəbul edin!” – demisən?!” – buyurduğu zaman (İsa peyğəmbər belə) deyəcək: “Sən pak və müqəddəssən! Haqqım olmayan bir şeyi demək mənə yaraşmaz. Əgər onu demiş olsaydım, Sən onu mütləq bilərdin. Sən ürəyimdə olanı bilirsən. Mən isə Sənin zatında olanı bilmirəm. Şübhəsiz ki, gizli olanları bilən Sənsən.

117Onlara yalnız Sənin mənə əmr etdiyin: “Mənim də, sizin də Rəbbiniz olan Allaha ibadət edin!” – sözünü demişdim. Aralarında olduğum müddət ərzində onlara nəzarət edirdim. Sən məni vəfat etdirincə, onlara nəzarətçi Sən Özün oldun. Sən hər şeyi görənsən.

118Əgər onlara əzab versən, şübhəsiz, onlar Sənin qullarındır. Əgər onları bağışlasan, əlbəttə, Sən qüdrətlisən, hikmət sahibisən!”

119Allah buyuracaqdır: “Bu, doğru danışanlara doğruluqlarının fayda verəcəyi bir gündür. Onlar üçün (ağacları) altından çaylar axan, içində əbədi qalacaqları cənnətlər vardır. Allah onlardan, onlar da Allahdan razı qalmışlar. Böyük uğur budur!”

120Göylərin, yerin və onların içində olanların hakimiyyəti Allaha məxsusdur. O, hər şeyə qadirdir.